BMI چیست؟

BMI چیست؟ BMI یا شاخص توده بدنی اصطلاحی است که این روزها زیاد شنیده می‌شود. این اصطلاح مشخص کننده وضعیت بدنی می‌باشد و افراد را از این لحاظ در طبقه‌بندی‌های مختلف قرار می‌دهد. شاخص توده بدنی که محاسبه آن با کمک یک فرمول انجام می‌شود، روشی مورد تایید سازمان بهداشت جهانی است.

این فرمول برای تشخیص میزان دقیق اضافه وزن، کمبود وزن و وزن مناسب و ایده‌آل استفاده می‌گردد. پزشکان از این فرمول به منظور نیازسنجی دقیق بیماران خود و ارائه بهترین راهکارهای درمانی استفاده می‌کنند. با توجه به فراگیر شدن مشکلاتی مانند اضافه وزن که عوارض زیادی برای بدن دارند، آشنایی با این اصطلاح و مفهوم آن بسیار ضروری است.

استفاده از این فرمول و نتایج آن در درمان کمبود یا اضافه وزن کاربردی است. به علاوه افرادی که در محدوده وزنی سالم هستند هم با استفاده از این فرمول می‌توانند وزن خود را حفظ کرده و از نوسان آن جلوگیری کنند.

با توجه به کاربردی بودن این فرمول و نتایج آن در حفظ سلامتی، این مطلب به توضیح روش محاسبه و استفاده از آن اختصاص دارد. برای اطلاع از پاسخ این سوال که BMI چیست؟ و چه کاربردی دارد، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

BMI مخفف چه کلمه ای است؟

 اگر به تازگی برای شروع یک رژیم غذایی اقدامی کرده‌ و نزد پزشک رفته باشید، احتمالا این اصطلاح را شنیده‌اید. BMI عبارتی انگلیسی و مخفف کلمه Body Mass Index است که معنای تحت لفظی آن شاخص توده بدنی می‌باشد. این شاخص یک فرمول و معیاری برای سنجش اندازه‌گیری میزان چربی در بدن بر اساس قد و وزن افراد است.

از این شاخص برای اندازه‌گیری چربی بدن زنان و مردان بالغ استفاده می‌شود و برای هر فرد با توجه به شرایطی که دارد، از معیارهای خاصی برخوردار است. برای مثال در مردان و زنان ورزشکار برای استفاده از این شاخص به نوع فعالیت‌های ورزشی نیز توجه شده و یک مقدار مشخص را برای توده عضلانی بدن آن‌ها در نظر می‌گیرند.

از این شاخص در محاسبه میزان توده چربی در بدن کودکان و نوجوانان هم استفاده می‌شود؛ اما درصد و احتمال خطای آن در مورد بزرگسالان کمتر است. در واقع نتیجه دریافتی از محاسبه شاخص توده بدنی یا BMI برای افراد بزرگسال، قطعی‌تر و نزدیک‌تر به وضعیت بدنی آن‌ها می‌باشد.

BMI چطور محاسبه می شود؟

به منظور محاسبه BMI نیاز به چند پارامتر مختلف است که وزن، یکی از آن‌ها می‌باشد. در این فرمول وزن به کیلوگرم محاسبه می‌شود و بهتر است وزن دقیق، در شرایطی محاسبه شود که شخص در وضعیت کاملا سالم قرار دارد. برای مثال دوران قاعدگی در زنان باعث بروز نوسانات وزنی می‌شود و وزن محاسبه شده در این دوران واقعی نیست.

علاوه بر وزن که یکی از پارامترهای اصلی در محاسبه BMI یا شاخص توده بدنی است، در این فرمول به قد شخص هم نیاز می‌باشد. قد فرد برای استفاده در این فرمول باید واقعی باشد. در واقع برای محاسبه قد نباید کفش یا پاپوشی که پاشنه داشته باشد، استفاده کرد.

جهت سنجش و اندازه‌گیری قد باید از کف سر و محل رویش مو تا کف پا را در نظر گرفت. در نهایت برای محاسبه BMI باید دو عدد به دست آمده از محاسبه قد و وزن را بر هم تقسیم کرد.

فرمول محاسبه BMI

حالا که می‌دانید پارامترهای محاسبه BMI چه هستند، استفاده از این فرمول و استفاده از آن برای شما ساده‌تر می‌شود. جهت محاسبه فرمول BMI ابتدا باید قد را به توان 2 رساند. به عبارت دیگر، در فرمول شاخص توده بدنی از مجذور قد استفاده می‌شود. در این فرمول، مجذور قد به متر، در مخرج تقسیم و میزان وزن، در صورت قرار می‌گیرند.

به منظور استفاده صحیح از این فرمول باید به یک نکته مهم دقت کنید و آن، یکسان بودن نسبت‌ها است. در واقع اگر برای محاسبه قد از سانتی‌متر استفاده کردید، وزن نیز باید به گرم محاسبه شود. همچنین اگر در محاسبه وزن یا قد از کیلوگرم یا متر استفاده شد، پارامتر دیگر باید با نسبت مشابهی مورد استفاده قرار گیرد تا خطایی در محاسبه و اندازه گیری ایجاد نشود.

شاید برای شما سوال باشد که کاربرد فرمول BMI چیست و در چه مواردی از این شاخص و فرمول آن استفاده می‌شود؟ یکی از موارد استفاده از این فرمول در معاینات بدو استخدام است. تناسب وزن و اندام، بازدهی بدن و راندمان آن در انجام کارها را افزایش می‌دهد. به همین دلیل بسیاری از مجموعه‌ها شاخص بدنی نرمال را معیاری برای سلامت اشخاص می‌دانند.

البته استفاده از این فرمول و محاسبه شاخص توده بدنی با کمک آن، مزایای دیگری هم دارد. برای مثال با استفاده از این شاخص می‌توان از بیماری‌های متعدد جلوگیری کرد. بیماری‌های قلبی، نقرس، بیماری‌های مفصلی و غیره از جمله بیماری‌هایی هستند که نوسان وزن به خصوص چاقی علت بروز آن‌ها است.

با استفاده از شاخص توده بدنی و محاسبه آن از طریق فرمول گفته شده، به راحتی می‌توان از ابتلا به این بیماری‌ها جلوگیری کرد.

جدول محاسبه BMI

با تقسیم قد و وزن در این فرمول می‌توان میزان چاقی بدن را مشخص کرد. با مشخص کردن مقدار توده چربی و تعیین مقدار وزن سالم نیز به راحتی می‌توان برای تناسب اندام اقدام کرد.

چه به چاقی و اضافه وزن دچار باشید و چه به دنبال راهی برای چاق شدن، این فرمول و محاسبه آن کمک زیادی به شما خواهد کرد. فرمول محاسبه شاخص توده بدنی، اطلاعاتی دقیق از وزن، قد و محدوده آن را مشخص می‌کند.

البته برای محاسبه توده بدنی حتما نیازی به فرمول‌های پیچیده و تقسیم و ضرب ریاضی نیست. این کار را می‌توان با استفاده از جدول BMI به راحتی انجام داد. در این جدول دو مقدار وزن و قد مشخص هستند و با اتصال آن‌ها به هم، می‌توان وضعیت توده بدنی را تشخیص داد. جدول محاسبه BMI و اطلاعات موجود در آن، به شرح زیر هستند:

علت استفاده از BMI برای اندازه‌گیری اضافه‌وزن و چاقی

کمی قبل گفتیم که فرمول شاخص توده بدنی یا BMI در موارد مختلفی مانند معاینات پیش از استخدام و غیره استفاده می‌شود؛ اما اصلی‌ترین علت استفاده از این فرمول، تشخیص چاقی است. در بسیاری از موارد شاخص توده بدنی را با تشخیص چاقی می‌شناسند. در واقع زمانی که از این روش صحبت می‌شود، اولین چیزی که به ذهن می‌رسد، چاقی و اضافه وزن است.

این مسئله چندان اشتباه و دور از انتظار نیست، زیرا چاقی و اضافه وزن شایع‌ترین مشکل در دنیای امروز می‌باشد. در کشورهای پیشرفته اکثر مردم به چاقی مبتلا هستند؛ بنابراین اطلاع از این موضوع که شاخص توده بدنی چیست و چطور استفاده می‌شود، اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

دلایل زیادی برای استفاده از این فرمول به عنوان معیار تشخیص میزان چاقی بدن وجود دارند. یکی از این دلایل، راحتی استفاده از این فرمول است. این فرمول به ساده‌ترین شکل و بدون دردسرهای مرسوم روش‌های سنتی، میزان وزن اضافه را مشخص کرده و محدوده وزن سالم را نیز تعیین می‌کند.

علت دیگر استفاده از BMI برای اندازه‌گیری چاقی، دقت این روش است. محاسبه شاخص توده بدنی با این روش به دلیل معیارهایی که در محاسبه در نظر گرفته می‌شوند، مناسب می‌باشد. برای مثال در مردان و زنانه ورزشکار باید مقداری را به جایگزین چربی با عضله در بدن آن‌ها اختصاص داد.

با این روش دقت اندازه‌گیری فرمول بالاتر رفته و احتمال بروز چاقی به صورت چشم‌گیری کاهش پیدا می‌کند. در کلینیک‌های تغذیه از این فرمول استفاده می‌کنند تا تشخیص چاقی و میزان آن دقیق‌تر انجام شود.

بهترین وضعیت BMI نرمال چند است؟

با هر بار محاسبه شاخص توده بدنی از طریق فرمول گفته شده، یک عدد حاصل می‌شود. این عدد بسته به سن، جنسیت و سلامت بدنی فرد، نمایانگر وضعیت بدنی او بوده و متفاوت است.  پاسخ تست یا محاسبه فرمولی، چند وضعیت بدنی را نشان می‌دهد که عبارتند از:

• لاغری: در این حالت فرد به کمبود وزن مبتلا است. لاغری بیش از اندازه هم مانند چاقی خطرساز می‌باشد و حتی احتمال بروز خطراتی بیشتری هم دارد. لاغری زمانی است که قد فرد بسیار بلند بوده و وزن او چندان زیاد نباشد.
• وزن متعادل: وزن متعادل یا محدود تناسب اندام، مقداری نشان‌دهنده سلامت بدن از نظر وزنی است. در صورتی که حاصل تقسیم قد و وزن در فرمول BMI این مقدار را نشان دهد، فرد می‌تواند بدون دغدغه زندگی کند و تنها به حفظ وزن بپردازد. این مقدار بین 18 تا 24 بوده و بهترین وضعیت نرمال BMI است.
• اضافه وزن: این مرحله اولین هشدار برای چاقی است. البته اضافه وزن، چاقی کامل نیست و حتی شاید این مشکل به طور مشخص در ظاهر فرد معلوم نباشد. به عبارت دیگر، بسیاری از افراد در محدوده اضافه وزن تغییر ظاهری خاصی ندارند و تنها بعضی قسمت‌های بدن پرتر دیده می‌شوند.
• چاقی: در محدوده چاقی، هشدار بسیار جدی است. در این محدود کنترل چاقی و انواع بیماری‌ها سخت می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود در همان مرحله اول و مرحله اضافه وزن، این موضوع را کنترل کنید.
• خیلی چاق: محدوده وزنی خیلی چاق با BMI قابل تشخیص است که محدوده‌ای بسیار خطرناک می‌باشد. در این محدوده افراد تمایل بیشتری به لاغری و کاهش وزن دارند و اغلب از بیماری‌های زمینه‌ای ناشی از چاقی رنج می‌برند.

بهترین وضعیت دقت BMI چند است؟

جهت استفاده از فرمول محاسبه BMI باید دقت کافی به عمل آورد. کوچک‌ترین خطای اندازه‌گیری مقادیر اولیه، باعث اشتباه در نتیجه نهایی محاسبه می‌شود. یکی از مواردی که دقت انجام این شاخص را بیشتر می‌کند، فاکتورهای دیگر به جز دو پارامتر اصلی هستند.

برای مثال، در محاسبه این شاخص، به میزان عضلات در بدن هم توجه می‌شود. عضلات متراکم‌تر از چربی هستند اما وزنی برابر و گاهی بیشتر نسبت به همان مقدار چربی دارند. علاوه بر ورزشکاران، این شاخص برای زنان باردار هم معیار مناسبی نیست.

بهترین وضعیت دقت BMI زمانی است که رشد قدی فرد به میزان ثابتی رسیده باشد و همچنین از نظر تغییرات وزن نیز تثبیت شود.

منظور از BMI نرمال چیست؟

همان‌طور که گفتیم، شاخص توده بدنی در نهایت محدوده وزنی را مشخص می‌کند. در صورتی که نتیجه به دست آمده از مقدار متناسب و ایده‌آل بالاتر یا پایین‌تر نباشد، فرد در محدوده نرمال قرار دارد. وضعیت نرمال یعنی فرد نه دچار چاقی یا اضافه وزن بوده و نه کمبود وزن دارد.

در این حالت، میزان وزن فرد با قد او تناسب داشته و در بهترین حالت سلامتی خود قرار گرفته است.

شاخص توده بدنی بر چه اساسی اندازه‌گیری می‌شود؟

محاسبه شاخص توده بدنی به عنوان روشی کارآمد در تشخیص وضعیت بدنی افراد و میزان چاقی و لاغری با کمک دو پارامتر قد و وزن مشخص می‌شود. بعد از این که قد به متر و وزن به کیلوگرم محاسبه و مجذور قد، مورد استفاده قرار گفت، امکان بررسی شاخص توده بدنی وجود دارد.

بهترین وضعیت BMI چند است؟

شاخص توده بدنی BMI، علاوه بر تعیین میزان چربی در بدن و نیاز یا عدم نیاز به تغییر وزن، معیاری برای سنجش زیبایی نیز هست. تا همین چند سال پیش نسبت دور کمر به باسن را معیاری برای جذابیت اندام در زنان می‌دانستند. طبق این عقیده اگر نسبت اندازه دور باسن به کمر 0.7 بود، فرد بدنی زیبا داشت. امروزه اما قرار داشتن BMI در محدوده سلامت وزن معیاری برای تایید این موضوع است.

با توجه به درک راحت‌تر اعداد و ارقام می‌توان این موضوع را با اعداد نیز بیان کرد. طبق استانداردهای امروزی در مورد سلامت و زیبایی اندام، در صورتی که عدد به دست آمده از محاسبه BMI، بین 19-20 باشد، شخص اندامی زیبا دارد. هر عدد پایین‌تر از 17 نشانه کمبود وزن و هر مقدار بالاتر از 20 نشانه اضافه وزن و در نهایتا 25 نشانه‌ای بر چاقی فرد است.

عوارض بالا بودن BMI چیست؟

یکی از حالت‌های BMI، زمانی است که این شاخص عددی بالاتر از 25 را نشان دهد. دراین شرایط فرد مبتلا به اضافه وزن و چاقی خواهد بود و برای رسیدن به وضعیت متعادل باید وزن خود را کاهش دهد. حضور در محدوده چاقی مشکلات زیادی را به همراه دارد اما آیا می‌دانید عوارض بالا بودن BMI چیست؟

تغییرات ظاهری

اولین عارضه بالا رفتن BMI، تغییرات ظاهری است. با تجمع چربی در بعضی قسمت‌ها، ظاهر بدن تغییرات زیادی کرده و اندام‌ها حالت موزون و نرمال خود را از دست می‌دهند.

مشکلات قلبی

دیگر عارضه بالا بودن BMI که گاها جدی و خطرناک می‌باشد، مشکلات قلبی است. بیشتر مبتلایان به چاقی با گذشت زمان دچار نوسان فشار خون می‌شوند و این عارضه به بیماری‌های قلبی منجر می‌گردد. دیابت از دیگر بیماری‌هایی است که افراد چاق به آن‌ مبتلا می‌شوند.

مشکلات مفصلی

در میان افرادی که به چاقی دچار هستند، مشکلات مفصلی مانند درد زانو و کمر هم عارضه‌ای رایج است. دیگر عارضه رایج در میان این افراد، کاهش اعتماد به نفس و مشکلات خواب مانند آپنه یا خرو پف کردن می‌باشد.

مشکلات گفته شده تنها بخشی از عوارض بالا بودن BMI و عبور از محدوده وزنی سالم هستند. در صورتی که این عارضه به موقع  درمان نشود، مشکلات زیاد دیگری برای فرد ایجاد خواهد کرد و حتی احتمال مرگ بیمار هم وجود دارد.

برای مثال تحقیقات نشان دهنده این موضوع می‌باشد که درصد مرگ و میر ناشی از مشکلات قلبی در دیابتی‌های مبتلا به چاقی بیشتر از دیابتی‌ها با وزن نرمال است.

چاقی در روابط روزمره هم تاثیرگذار است. عدم اعتماد به نفس موجب عدم حضور موثر در جمع‌های دوستانه می‌شود. به علاوه نداشتن اعتماد به نفس در روابط زناشویی هم موثر است. از دیگر عوارض چاقی می‌توان به نازایی، اشاره کرد.

عوارض پایین بودن BMI چیست؟

بالا بودن BMI عوارض زیادی دارد اما پایین بودن آن هم به نسبت خطرساز است. شاید برای شما سوال باشد که خطرات پایین بودن BMI چیست؟ در پاسخ باید گفت که پایین بودن BMI صرفا نشانه لاغری نیست و گاهی افراد در چنین شرایطی، وزن بیش از اندازه پایینی داشته و حتی به کمبود وزن دچار هستند.

در صورتی که پایین بودن BMI به این صورت باشد، فرد با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد. یکی از مشکلات کمبود وزن، سو تغذیه است.

بیشتر افرادی که به کمبود وزن دچار هستند، از کمبود ویتامین‌های اساسی و مواد مغذی در بدن رنج می‌برند. این موضوع باعث ضعف‌ها و مشکلات دیگری نیز در این افراد می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به ضعف عملکرد بدن اشاره کرد.

این افراد معمولا اهل فعالیت‌های بدنی نیستند یا به دلیل ضعف شدید و دائمی قادر به انجام این کار نخواهند بود. ضعف و کم حالی تنها عارضه کمبود وزن نیست و در صورتی که BMI، عددی کمتر از 19 را نشان دهد، مشکلات زیر گریبان‌گر فرد خواهند شد:

• بیماری‌های تنفسی در اثر فشار وارد شدن به ریه‌ها
• بیماری‌های گوارشی در اثر عدم مصرف مواد غذایی مناسب، به مقدار کافی
• سرطان به علت عدم عملکرد صحیح اندام و سلول‌ها
• پوکی استخوان به دلیل نرسیدن مواد مغذی به بدن
• نازایی
• افسردگی

درمان مشکلات ناشی از کمبود وزن، باید به صورت اصولی انجام شود. بسیاری از افراد صرفا با پرخوری تلاش برای افزایش وزن می‌کنند، در حالیکه این موضوع منجر به بیماری‌های متعدد دیگری می‌گردد.

سخن پایانی

در این مطلب به پاسخ‌گویی در مورد این سوال که BMI چیست و چه کاربردهایی دارد، پرداختیم. همان‌طور که گفتیم، از این فرمول برای معاینات دوره ای یا بدو استخدام کارمندان، تشخیص میزان چاقی و لاغری و غیر استفاده می‌شود. این فرمول کاربردی است و در صورتی که به درستی استفاده شود، وضعیت دقیق بدنی را مشخص می‌کند.

پزشکان از این فرمول برای ارائه بهترین راهکار درمانی به بیماران خود استفاده می‌کنند. در طب کار پرانا هم یکی از معیارهای سنجش بیماران همین فرمول است. در این مرکز انواع آزمایشات بدو استخدام، معاینات مربوط به بیمه، بازگشت کار و دیگر موارد انجام می‌گردند. انجام آزمایشات در طب کار توسط متخصصان مجرب و خوش سابقه انجام می‌شود.

سوالات متداول

۱. شاخص توده بدنی بیانگر چه موضوعی است؟

شاخص توده بدنی به عنوان استانداردی بین المللی، وضعیت بدنی اشخاص را از نظر تناسب وزن و اندام مشخص می‌کند.

۲. نتایج شاخص توده بدنی بیانگر چند وضعیت هستند؟

نتایج شاخص توده بدنی محدوده‌های وزنی سالم و تناسب اندام، کمبود وزن، اضافه وزن، چاقی و چاقی مفرط را مشخص می‌کنند.

۳. بالا بودن شاخص توده بدنی نشان‌دهنده چیست؟

بالا بودن شاخص توده بدنی نشانه اضافه وزن، چاقی یا چاقی مفرط است که در هر حالت فرد میزان مشخصی توده چربی، بیشتر از مقدار نرمال دارد.

۴. جهت مقابله با کمبود وزن و لاغری شدید چه باید کرد؟

بهترین اقدام برای درمان کمبود وزن یا شاخص توده بدنی کمتر از حد نرمال، مراجعه به متخصص تغذیه و دریافت رژیم پرکالری اما سالم غذایی است.