فهرست محتوا
ویژگی محیط کار استاندارد چیست؟ آیا با خصوصیات و ویژگی های محیط کار استاندارد و ایده آل آشنایی دارید؟ آنچه در این مقاله از طب کار به آن پرداخته می‌شود، ویژگی محیط کار استاندارد است.
این روزها اغلب ما شاغل هستیم و ساعات زیادی از روز را در محیط کارمان سپری می‌کنیم و در واقع می‌توان گفت محیط کارمان بخش بزرگی از زندگی روزمره ما را در برمی‌گیرد. متأسفانه طبق آمارهای جهانی مشخص شده که افراد زیادی از استانداردهای محیط کار خود ناراضی هستند و همین نارضایتی موجب می‌شود تا سطح انگیزه، عملکرد و بهره‌وری افراد کم شود. در مقابل اگر ویژگی محیط کار استاندارد برای کارمندان رعایت شود، پرسنل با اشتیاق و کیفیت مطلوب‌تری کار می‌کنند.
توجه به عناصر فیزیکی در محیط کار مانند روشنایی، اندازه اتاق‌ها، تهویه هوا، حتی ابزار و لوازمی که کارمندان از آن‌ها استفاده می‌کنند، می‌تواند در بهره‌وری بهتر کار بسیار مؤثر باشد. به غیر از عناصر فیزیکی، توجه به استانداردسازی عوامل روانی هم می‌تواند باعث احساس نشاط و انگیزه در پرسنل یک مجموعه باشد. از جمله این عوامل می‌توان به تقویت روحیه از طریق مشورت و نظرخواهی کارمندان، تشویق و ترفیع، نظافت محیط، انجام کارهای تیمی و … اشاره کرد. پس همان‌طور که می‌بینید ویژگی محیط کار استاندارد می‌تواند شامل کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین عنصر یک مجموعه باشد. در ادامه با ما همراه باشید تا استانداردهای محیط کار را باهم بررسی کنیم.
محیط کار خوب و ایده آل چه ویژگی‌هایی دارد؟
وقتی صحبت از ویژگی محیط کار استاندارد می‌شود تقریباً هرکدام از ما تعریف متفاوتی از دیگری داریم. از نظر بعضی‌ها نظافت حرف اول را در محیط کار میزند، از نظر بعضی دیگر ساعت کار و حقوق و برای برخی دیگر امکانات و تکنولوژی در محیط کار بسیار اهمیت دارد، برخی دیگر هم روابط سالم و دوستانه میان کارمندان را ترجیح می‌دهند و دقیقاً همین گزینه‌های مختلف است که استانداردسازی در محیط کار را به چالش می‌کشد. در کنار تمام این چالش‌ها می‌توان یکسری مواردی را به عنوان استانداردهای محیط کار خوب و ایده آل در نظر گرفت که شامل موارد زیر هستند:
- یکی از اصلی‌ترین ویژگی محیط کار استاندارد و ایده آل، برقراری ارتباط مناسب میان مدیران و سایر کارکنان یک مجموعه است.
- انتقادپذیر بودن مدیران سازمان می‌تواند در این استانداردسازی بسیار اثرگذار باشد.
- نظافت محیط هم می‌تواند هر دو جنبه روانی و بهداشتی کارکنان را تحت تأثیر قرار دهد.
- داشتن بیمه نوعی حس امنیت در میان کارمندان و پرسنل یک مجموعه به وجود می‌آورد.
- چیدمان وسایل و تجهیزات یک مجموعه یکی دیگر از استانداردهای محیط کار خوب است.
- استفاده از نور، دما و متریال مناسب در محیط کار می‌تواند بسیار کارا عمل کند.
- پرداخت به موقع حقوق و دستمزد یکی از بالاترین ویژگی‌هایی است که حس خوب و امنیت را به کارمندان منتقل می‌کند.
- مشخص بودن وظایف تک‌تک عناصر یک مجموعه
- تقدیر و تشکر از کارمندی که وظایف خود را به خوبی انجام می‌دهد.
- توجه به حفظ سلامت و ایمنی کارکنان یک سازمان
- دسترسی به امکانات رفاهی و درمانی برای پرسنل و…
تمامی این‌ها بخش کوچک از ویژگی محیط کار استاندارد و ایده آل است که مدیران یک مجموعه می‌توانند از این موارد برای ایجاد یک محیط کار امن و سالم استفاده کنند. با توجه به زندگی امروزه و همراهی کردن بانوان در کنار آقایان در اجتماع و حضور پررنگ بانوان در محیط کار، بهتر است در میان استانداردسازی‌های سازمانی جایی هم برای درک بهتر بانوان در محیط کار در نظر گرفته شود.
چرا رعایت ضوابط و استانداردهای فضای اداری اهمیت دارد؟
زمانی که شخصی قصد راه‌اندازی یک مجموعه و یا محیط کاری را دارد، به غیر از خرید و یا اجاره مکانی برای راه‌اندازی دفتر کار، به نیروهای ماهر، نیمه ماهر، خدماتی و… نیز نیاز خواهد داشت. این نیروها زمانی می‌توانند برای مجموعه فعالیت داشته باشند که ابزار و تجهیزات لازم آن کار هم فراهم باشد؛ اما به غیر از لوازم فیزیکی یک مجموعه به تعاملات مثبت بین اعضا هم نیاز دارد تا بتواند به بهترین شکل ممکن فعالیت کند.
با توجه به آنچه گفته شد میدانیم که هر سازمان و اداره‌ای برای عملکرد بهتر پرسنل و اعضای خود نیاز به یک فضای مناسب با ویژگی محیط کار استاندارد دارد. از جمله این استاندارها می‌توان به ابعاد و اندازه اتاق کار پرسنل، گرمایش و سرمایش محیط و… اشاره کرد. در واقع می‌توان گفت زمانی که تک‌تک ضوابط و مقررات مربوط به یک مجموعه به درستی انجام می‌شود آن شرکت می‌تواند به درآمد بهتر و بهره‌وری بالاتر دست پیدا کند. همچنین هر چه درآمد شرکت بالاتر برود بی‌شک حقوق و مزایای پرسنل هم دقیق‌تر و منظم‌تر پرداخت خواهد شد و در نتیجه اعضا و کارمندان آن مجموعه با انرژی بیشتری به کار می‌پردازند.
استاندارد HSE چیست؟
آیا تا به حال واژه استاندارد HSE به گوشتان رسیده است؟ این واژه مخفف عبارت health safety environment به معنی بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست است؛ اما این عبارت چه ربطی به ویژگی محیط کار استاندارد دارد؟ این استاندارد در واقع نوعی نظام جامع است که شامل شیوه‌ها، رویه‌ها و خط و مشی‌هایی با هدف حفظ سلامت اعضا، کاهش خطرات و ترویج فرهنگ ایمن‌سازی در میان کارکنان و کارمندان یک مجموعه است.
استاندارد HSE شامل سه عنصر تأثیرگذار است که این عناصر شامل موارد ذیل می‌شود:
بهداشت:
برای اینکه استانداردهای محیط کار رعایت شود، نیاز است که حتماً مسئله بهداشت و سلامت جسمی و روانی تک‌تک اعضا مورد ارزیابی قرار گیرد. بررسی و ارتقای سلامت جسمی و روحی، پیشگیری از بیماری و رسیدگی به خطرات احتمالی در محیط کار همگی باعث می‌شوند تا کارکنان احساس امنیت و آرامش بیشتری در محیط کارشان داشته باشند.
ایمنی:
تمامی اقدامات و بررسی‌هایی که در جهت جلوگیری از حوادث و تلفات در محیط کار انجام می‌شود در گروه ایمنی HSE قرار می‌گیرد.
محیط‌زیست
تک‌تک مردم یک جامعه در مقابل حفظ محیط‌زیست مسئول هستند، با توجه به این تعریف می‌توان گفت زمانی که عده‌ای در یک محیط به نام محیط کار جمع می‌شوند توجه به حفظ محیط‌زیست می‌تواند بسیار با اهمیت باشد. مدیریت زباله‌ها، رعایت مقررات زیست‌محیطی و حفظ منابع طبیعی از جمله ویژگی محیط کار استاندارد است.
اهمیت استانداردهای HSE در محیط کار
با پیشرفت صنعت و تکنولوژی در زندگی روزمره تجهیزات و دستگاه‌ها نقش پررنگ‌تری را در جامعه ایفا کردند و این مسئله باعث سود و بهره‌وری بیشتر ادارات و سازمان‌ها می‌شد؛ از طرفی دیگر این تجهیزات و ابزارآلات تماماً منفعت نبوده و هر ساله تلفات و خسارات انسانی زیادی هم به همراه دارد. این خسارات و زیان‌های انسانی از جمله مواردی است که در ویژگی محیط کار استاندارد HSE به آن توجه شده است. در واقع می‌توان اهمیت استاندارهای HSE را این‌گونه در نظر گرفت:
- مرتب بودن همیشگی محل کار
- مشخص بودن نقش تک‌تک اعضا سازمان
- استفاده از تجهیزات ایمنی برای حفظ سلامت پرسنل
- آموزش درست کارکنان در مورد نحوه استفاده از تجهیزات و ابزارآلات در محیط کار
- توجه به سلامت کارکنان
- استفاده از یک رویه ایمن و کارا در محیط کار
- ایجاد ارتباط سالم و دوستانه به دلیل اجرای سیستم HSE
- انتخاب فرد مناسب با توجه به حرفه و مهارت در جایگاه مناسب
ایمنی شغلی در استانداردهای HSE
در مورد ایمنی شغلی و ویژگی محیط کار استاندارد با HSE می‌توان گفت این سیستم بر اساس مدیریت ایمنی و بهداشت محیط‌زیست و همچنین برای حفظ پرسنل از جراحات و حوادث ناشی از کار و همچنین جلوگیری از تلفات و ضرر و زیان سازمان‌ها، آیین‌نامه‌ها و ضوابطی طراحی شده است. زمانی که مدیر و یا مسئول یک مجموعه از استانداردهای HSE استفاده می‌کند، می‌تواند کیفیت و ایمنی کارهای انجام شده را تضمین کند و همین اطمینان به ایمنی محیط کار موجب می‌شود تا کارها به بهترین شکل ممکن با کمترین تلفات انجام شود و در نتیجه شرکت و یا سازمان به بالاترین سطح بهره‌وری دست پیدا خواهد کرد.
مزایا و معایب استفاده از استاندارهای HSE
استاندارهای HSE هم مانند هر روش و رویه دیگر دارای مزایا و معایبی است که در اینجا به چند نمونه از این مزایا و معایب اشاره می‌کنیم:
مزایا و ویژگی محیط کار استاندارد با HSE
- ایجاد فرهنگ‌سازی استفاده از استانداردهای ایمنی‌ساز HSE
- بررسی عملکرد شرکت از لحاظ مسائل ایمنی و بهداشتی در تمام مراحل
- کاهش هزینه و افزایش سود برای سازمان
- اطمینان و امنیت خاطر کارکنان از جنبه رعایت مسائل ایمنی در حین کار
- شناسایی عوامل آسیب‌رسان در حین کار
- کاهش میزان غرامت ناشی از حوادث و بیماری کارکنان
- کاهش خطر از کار افتادگی کارکنان بر اثر حادثه
- ایجاد بستر مناسب برای بهره‌وری بیشتر و پیشرفت کارکنان
- ایجاد سیستم هدفمند و یکپارچه در جهت اهداف شرکت
- ایجاد شرایط مساعد برای انگیزه، اعتماد و توان فکری کارکنان
معایب و محیط کار استاندارد با HSE
با توجه به سطح ایمنی و یکپارچگی سیستم استانداردسازی HSE تاکنون از معایب این روش چیزی گزارش نشده است؛ زیرا این سیستم تنها به بررسی عوامل مخرب و حادثه‌ساز در هر شرکت و سازمانی می‌پردازد و باعث افزایش عملکرد بهتر کارکنان و افزایش بهره‌وری مثبت و رو به رشد سازمان می‌شود.
چگونه استانداردهای HSE در سازمان‌ها پیاده کنیم؟
استانداردهای محیط کار برای یک سازمان یا مجموعه اهمیت بسیار زیادی دارد. از این رو اکثر شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ به دنبال پیاده‌سازی استانداردهای HSE در مجموعه خود هستند؛ اما پیاده‌سازی این استاندارد در سازمان‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد. برای کسب ویژگی محیط کار استاندارد بر اساس قوانین HSE باید یکسری هزینه‌ها از قبیل هزینه مشاوره و بازرسی، هزینه صدور گواهینامه، هزینه دوره‌های آموزشی و خرید تجهیزات ایمنی برای سازمان، هزینه بررسی عوامل حادثه‌ساز در محیط کار و… را انجام داد. بعد از تمامی هزینه‌ها و اخذ مجوز HSE از نهادهای مربوطه، حال نوبت به پیاده‌سازی این استاندارد در سازمان می‌رسد. مراحل پیاده‌سازی استاندارد ایزو HSE در سازمان شامل گزینه‌های می‌شود:
- پیش از هر چیزی باید در نظر داشته باشید که ویژگی محیط کار استاندارد بر اساس قوانین HSE در هر سازمان با سازمان دیگر فرق دارد. از همین رو باید ارزیابی دقیقی از سازمان یا شرکت انجام گیرد تا خطرات محیطی به خوبی شناسایی و اقدامات لازم برای کنترل موانع حادثه‌ساز به درستی پیاده‌سازی شود.
- این اقدامات ایمن‌سازی باید در راستای اهداف و خط و مشی سازمان باشد.
- مرحله بعد شناسایی و رفع فعالیت‌هایی است که منجر به آسیب‌های زیست‌محیطی می‌شود.
- مرحله بعدی شامل تهیه، نصب و اعلام الزامات قانونی ایمنی و بهداشتی در سازمان است که این الزامات به صورت آیین‌نامه حفاظت و بهداشت عمومی در کارگاه، آیین‌نامه علائم ایمنی، آیین‌نامه‌های مربوط به قانون کار، آیین‌نامه مربوط به پیشگیری و مبارزه با آتش‌سوزی و … است.
- برای اینکه استانداردهای محیط کار بر اساس قوانین HSE باشد، باید چک‌لیست‌هایی در جهت پایش و اندازه‌گیری عملکرد درست سیستم استانداردسازی تهیه شود که بازدیدهای دوره‌ای مشاوران بر اساس همین چک‌لیست‌ها است.
- یکی از مهم‌ترین قسمت‌های استانداردسازی بر اساس HSE تهیه سناریو واکنش است. به عنوان مثال در شرایط سقوط آسانسور و یا شرایط مشابه که نیاز به امداد و نجات است، باید آموزش‌های لازم در این سناریو ذکر شود تا در صورت بروز حادثه ایمن‌ترین روش برای مهار و یا مبارزه با مشکل اتخاذ گردد.
- برای کسب ویژگی محیط کار استاندارد بر اساس قوانین HSE باید یک تیم از ممیزی‌های آموزش دیده بر اساس استانداردهای HSE در سازمان حضور داشته باشند تا اثربخشی استانداردهای سلامت، ایمنی و محیط‌زیست به درستی انجام شود.
- برای کسب ویژگی محیط کار استاندارد بر اساس دستورالعمل‌های HSE باید مدیر سازمان برای بهبود اجرا و پیاده‌سازی HSE به صورت دوره‌ای بازنگری انجام دهد تا اگر بخشی از شرکت و یا سازمان به اصلاح و بهبود نیاز داشت آن را تصحیح کند.
- در پایان باید نقشه راه مخصوص همان سازمان برای استاندارد HSE تهیه شود تا گواهینامه HSE را بتوان اخذ کرد.
جمع‌بندی
آنچه در این مقاله از طب کار به آن پرداخته شد، ویژگی محیط کار استاندارد و استانداردهای محیط کار بود. به طور کلی هر سازمان، اداره و یا شرکتی برای عملکرد بهتر خود نیاز به یک فضای کار مناسب و ایمن دارد؛ زیرا زمانی که فضای کار درست، مناسب، ایمن و استاندارد باشد کیفیت عملکرد و بهره‌وری اعضای آن مجموعه به طرز چشمگیری رشد می‌کند. این استانداردها شامل آسایش و سلامت کارکنان، ایمنی ساختمان، ایمنی تدارکات، تهویه مطبوع، دسترسی ایمن به تجهیزات و تکنولوژی و حتی حفظ محیط‌زیست است.
از این رو صاحبان مشاغل همیشه دغدغه ایمن‌سازی و تأمین سلامت کارکنان را داشتند که این مشکل با قوانین و استانداردسازی‌های HSE به طور کامل برطرف شد. HSE یک رویه استانداردسازی و ایمنی محور بوده که بر اساس حفظ سلامت کارکنان، کارفرمایان، محیط‌زیست و بهداشت بنا شده است. تمامی شرکت‌ها و صنایعی که موفق به اخذ این گواهینامه می‌شوند، ملزم به رعایت تمامی اصول تدوین شده در آیین‌نامه HSE هستند و نقض هرکدام از الزامات در استاندارد HSE با پرداخت مجازات و جریمه برای سازمان متخلف همراه است.
سوالات متداول
- در محیط کار اداری حداقل فضا برای یک کارمند چقدر است؟
بر اساس قوانین استاندارد حداقل فضای لازم برای هر کارمند 6 متر است که این فضا شامل تجهیزات الکترونیکی و فضای لازم برای ذخیره استاد و مدارک، میز و صندلی، کامپیوتر و سیستم تهویه مطبوع است.
- اهداف استراتژی HSE چیست؟
گسترش سلامت کارکنان، کاهش وقوع حادثه، تقویت و ارتقای اهداف شرکت، کاهش مرگ‌ومیر و تلفات، حفظ مسائل زیست‌محیطی و… است.
- استانداردهای بین‌المللی HSE کدام‌ها هستند؟
سازمان بین‌المللی استانداردسازی برای هدایت بهتر سازمان‌ها و حفظ استانداردسازی و رعایت مقررات در چارچوب HSE دو استاندارد جهانی با نام‌های ایزو 45001 و ایزو 14000 در نظر گرفته است.
بیشتر بخوانید:
هزینه طب کار سال ۱۴۰۳ معاینات بدو استخدام و معاینات دوره ای
