فهرست محتوا
آزمایش قند خون آزمایشی است که میزان قند خون و گلوکز موجود در بدن را اندازه گیری میکند. این آزمایش برای غربالگری و تشخیص دیابت، پیش دیابت و همچنین نظارت بر روند درمان قند خون بالا (هایپرگلیسمی) یا قند خون پایین (هیپوگلیسمی) انجام میشود. از اینرو آزمایش FBS از جمله آزمایشات روتین در معاینات بدو استخدام و معاینات دوره ای طب کار برای بررسی قند خون است. با توجه به سابقه بیماری فرد و یا به درخواست کارفرما در معاینات طب کار نیز سایر آزمایشات قند خون قابل انجام است. شما از طریق نتایج این آزمایشات متوجه این موضوع خواهید شد که دچار انواع دیابت یا قندخون بالا هستید یا خیر. در این مقاله به جزئیات تست قند خون و طریقه انجام آن پرداختهایم.
قند خون چیست؟
انرژی مورد نیاز سلولهای بدن برای تمام فعالیتهای حیاتی از غذاهایی که روزانه میخوریم بدست میآید. سپس طی فرایندهایی کربوهیدرات موجود در غذاها پس از هضم تبدیل به گلوکز شده و در خون آزاد میشود. بنابراین بلافاصله پس از خوردن وعدههای غذایی، میزان گلوکز یا همان قند خون در بدن بالا میرود. پس از این افزایش، هورمون انسولین از پانکراس (لوزالمعده) ترشح و به سلولهای بدن کمک میکند تا از گلوکز استفاده کنند. در نتیجه سطح گلوکز به آرامی پایین خواهدآمد.
اگر بدن به اندازهی کافی انسولین ترشح نکند، میزان قند در خون بالا رفته و مشکلات زیادی ایجاد میکند، از جمله آسیب به کلیهها، چشمها، عصبها و رگهای خونی. برای تشخیص اختلال در فعالیت انسولین، آزمایش قند خون گرفته میشود تا با درمان به موقع از عوارض آن جلوگیری شود.
انواع بیماری قند
دیابت نوع۱
در این بیماران، بدن فرد به هر علتی در سنین کودکی و نوجوانی انسولین تولید نمیکند. در نتیجه سطح قند خون آنها بالا رفته و مشکلات جدی ایجاد خواهدکرد. پس از انجام آزمایش قند خون، اگر فرد به دیابت نوع۱ (دیابت وابسته به انسولین) مبتلا بود، برای پایینآوردن سطح قند خون میبایست به دفعات مشخص، انسولین تزریق کند.
دیابت نوع۲
در دیابت نوع دو، بدن فرد انسولین تولید میکند ولی مقدار آن کافی نیست، یا انسولین تولیدشده عملکرد خود را به خوبی انجام نمیدهد. دیابت نوع دوم معمولا در افراد بالای ۴۰ سال و یا با وزن بالا متداول است. دیابت نوع ۲ پس از انجام آزمایش قند خون مشخص شده و برای درمان داروهای لازم تجویز میشود. در این نوع دیابت نیازی به استفاده از انسولین نمیباشد.
دیابت بارداری
در زمان بارداری، احتمال بالارفتن سطح قند (دیابت حاملگی) وجود دارد. در شرایط خفیف، این مشکل تا هفتهی ششم بعد زایمان از بین میرود. اما اگر دیابت بارداری که طبق آمار برای۴% زنان مشکل ایجاد میکند کنترل نشود، خطر ابتلا به دیابت نوع۲ در مادر و فرزندش را به همراه دارد. بنابراین پس از آزمایش قند خون، باید به پزشک مراجعه، و در صورت نیاز با مصرف دارو درمان شود.
پیشدیابت (دیابت پنهان)
پیشدیابت یا اختلال تحمل گلوکز(IGT)، بدین معناست که به احتمال ۵۰%، فرد در آینده به دیابت نوع۲ مبتلا میشود.
علائم، عوارض و راه درمان پیش دیابت یا پره دیابت
انواع آزمایش قند خون
- FBS (قند خون ناشتا)
- ۲hpp (قند خون ۲ ساعته)
- HbA1C (هموگلوبین)
- OGTT (تحمل گلوکز خوراکی)
- قند خون تصادفی
- قند خون بارداری
آزمایش قند خون ناشتا
آزمایش FBS برای تشخیص دیابت یا پیشدیابت استفاده میشود و معمولا رایجترین تست قند خون است. قبل از انجام آن باید بین ۱۶-۸ ساعت (حدود ۱۲ساعت) ناشتا باشید.
برای اینکه نتایج آزمایش قند خون صحیح باشد، باید در مدت ۱۲ساعت قبل از آزمایش، از مصرف دارو، انسولین، خوردنیها و نوشیدنیها (به جز آب)، دخانیات، الکل، چای، قهوه، استامینوفن و همچنین فعالیت بدنی سنگین خودداری کنید. در هرحال اگر آزمایش سطح بالای قند را نشان دهد، باید مجددا انجام شود.
در نتایج FBS اگر میزان قند زیر ۱۰۰ میلیگرم در دسیلیتر باشد طبیعی است، اما اگر بین ۱۲۵-۱۰۰ باشد،
فرد مشکوک به پیشدیابت و سطح بالاتر از ۱۲۶ بیانگر ابتلا به دیابت است.
آزمایش قند خون دوساعته
این آزمایش در واقع همان آزمایش تحمل گلوکز است که دو مرحلهایی اجرا میشود. در مرحله اول لازم است ناشتا بودن برای آزمایش خون به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت رعایت شود. در مرحله بعدی دقیقا دو ساعت بعد از صرف صبحانه، نمونهگیری مجدد انجام خواهد شد.
آزمایش هموگلوبین A1C
این تست با اندازهگیری میزان هموگلوبینA1C نشان میدهد که در طول ۳ماه اخیر، کنترل میزان قند خون به چه صورت بوده است. در افراد دیابتی این میزان نزدیک به عدد هفت است در حالی که در افراد معمولی این عدد باید بسیار پایینتر از هفت باشد.
آزمایش تحمل گلوکز
تست تحمل گلوکز شاید کمتر به گوشتان خورده باشد، آزمایشی است که حتی در بررسی معاینات بدو استخدام یا دوره ای نیز میتواند لحاظ شود. در این آزمایش پس از ۸ ساعت ناشتا بودن، نمونه خون گرفته شده و مقدار گلوکز سنجیده میشود. سپس یک محلول حاوی ۷۵ گرم گلوکز به فرد خورانده میشود و پس از دو ساعت دوباره نمونه گیری انجام شده و مقدار قند خون سنجیده میشود. در موارد مشکوک به دیابت باید آزمایش قند خون تکرار و بررسی شود.
در تست تحمل گلوکز اگر بعد از دو ساعت، قند خون کمتر از ۱۳۹ میلیگرم در دسیلیتر باشد، طبیعی است.
اما اگر بین ۱۹۹-۱۴۰ باشد، مشکوک به پیشدیابت و در مقدار بالای ۲۰۰ نشاندهنده ابتلا به دیابت خواهد بود.
آزمایش قند خون تصادفی
در این آزمایش در طول روز با چندین مرتبه تکرار، تغییرات میزان قند در خون اندازهگیری میشود. تغییرات قابل توجه در سطح خون نشاندهندهی مشکل احتمالی است. برای این تست اهمیتی ندارد که کی غذا خوردهاید.
آزمایش دیابت حاملگی
این آزمایش مانند آزمایش تحمل گلوکز است و در دو مرحله سطح قند خون ثبت میشود. در تفسیر نتایج آن سطح قند نرمال در حالت ناشتا کمتر از ۱۰۰ و دو ساعت بعد خوردن گلوکز، باید کمتر از ۱۴۰ میلی گرم بر دسی لیتر باشد.
راهنمای تفسیر آزمایش قند خون
در زیر به طور خلاصه بررسی و تحلیل دو پرامتر مهم که در آزمایش قند خون اندازهگیری میشوند آمده است:
تفسیر FBS در برگه آزمایش
طبیعی (کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر)
غیر طبیعی (بین ۱۰۰ تا ۱۱۰ میلی گرم در دسی لیتر)
پیش دیابتی (۱۱۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر)
دیابتی (بالاتر از ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر)
تفسیر HbA1C در برگه آزمایش
طبیعی (کمتر از ۵/۷ درصد)
پیش دیابتی (۵/۷ تا ۶/۴ درصد)
دیابتی (بالاتر از ۶/۵ درصد).
سطح قند خون هر فرد در ساعات مختلف،متفاوت است. معمولا در ساعتهای قبل از مصرف صبحانه، قند خون در پایینترین سطح است و در زمانهای پس از مصرف وعدههای غذایی در بالاترین سطح خود قرار میگیرد. اندازهگیریها نشان میدهد که افراد مبتلا به دیایت دامنه بالاتری نسبت به افراد سالم دارند. علاوه بر این یک سری از عوامل مانند سن، بیماریهای قلب و عروق، استرس، عوامل محیطی و سبک زندگی میتواند بر متغییر بودن این بررسیها در قند خون تاثیرگذار باشد.
نتایج بررسی قند خون در زمانهای مختلف انجام آزمایش
بسته به شرایط و زمان آزمایش، سطح قند خون باید در محدوده هدف ذکر شده در زیر باشد:
| زمان | افراد بدون دیابت | افراد دیابتی |
|---|---|---|
| قبل از صبحانه | زیر ۷۰-۹۹ میلی گرم در دسی لیتر | ۸۰-۱۳۰ میلی گرم در دسی لیتر |
| قبل از ناهار، شام و تنقلات | زیر ۷۰-۹۹ میلی گرم در دسی لیتر | ۸۰-۱۳۰ میلی گرم در دسی لیتر |
| دو ساعت بعد از خوردن غذا | زیر ۱۴۰ میلی گرم در دسی لیتر | زیر ۱۸۰ میلی گرم در دسی لیتر |
نتیجهگیری:
با توجه به اهمیت و عوارض خطرناک دیابت، پیشگیری، تشخیص و کنترل و درمان بیماری قند خون بسیار ضروری است. بنابراین بهتر است بصورت دوره ای با انجام آزمایشات چکاپ، سطح قند خون خود را بررسی کنید تا در صورت وجود اختلال نسبت به درمان سریعتر آن اقدام کنید. این مهم بنا به اهمیت نقش بیماری قند خون (دیابت) در مخاطرات و حوادث شغلی مانند کارگران صنایع، رانندگان و… از الزامات آزمایشات معاینات بدو استخدام و معاینات دوره ای طب کار است. در صورتی که در آزمایش قبل از استخدام فرد بیماری دیابت تشخیص داده شود پزشک طب کار آزمایشات تکمیلی برای بررسی روند بیماری تجویز میکند. سپس با توجه به نتایج حاصل از آن و نوع بیماری در خصوص بلامانع بودن استخدام وی اعلام نظر میکند. برای اطلاع از قیمت تست قند خون و سایر پارامترهای آزمایش طب کار در مرکز طب کار پرانا با ما تماس بگیرید.
طب کار پرانا را در شبکه های اجتماعی زیر دنبال کنید.
