فهرست محتوا
علائم کمبود ویتامین B12 را می شناسید؟ آیا می دانید ویتامین ب 12 در چه غذاهایی وجود دارد؟ در این مقاله از مجله طب کار پراناطب همراه ما باشید تا با درمان و پیشگیری کمبود ویتامین b12 بیشتر آشنا شوید.
این روزها استفاده از انواع ویتامین‌ها جزء جدانشدنی از زندگی اغلب انسان‌ها شده است؛ اما واقعاً ویتامین‌ها چه نقشی در بدن انسان دارند؟ ویتامین‌ها در واقع ترکیبات آلی هستند که بدن انسان به مقدار کمی از آن‌ها برای زنده ماندن و سوخت‌وساز نیاز دارد. در واقع می‌توان گفت ویتامین‌ها کالری ندارند؛ اما منبعی غنی از انرژی هستند. به طور کلی هر انسان روزانه حدوداً به یک و نیم گرم از انواع ویتامین‌ها برای بقا نیاز دارد که اغلب این ویتامین‌ها تنها از طریق غذا تأمین می‌شوند.
تمامی ویتامین‌ها در انواع غذاها و سبزیجات وجود دارند و تا به امروز دانشمندان 13 نوع از این ویتامین‌ها را شناسایی کرده‌اند که همگی شامل 2 گروه، ویتامین‌های محلول در آب و ویتامین‌های محلول در چربی می‌شوند و هرکدام از آن‌ها وظایف خاص خود را دارند. ویتامین‌ها اغلب در تمامی سلول‌های بدن ذخیره می‌شوند، البته به غیر از موارد خاص مانند ویتامین D و A که در کبد ذخیره خواهند شد و بدن انسان می‌تواند تا ماه‌ها از این ویتامین‌ها ذخیره استفاده کند. جالب است بدانید این موضوع در مورد ویتامین‌های گروه B کاملاً متفاوت عمل می‌کند و بدن انسان ظرف مدت کوتاهی علائم کمبود ویتامین B12 را نشان می‌دهد. در ادامه با ما باشید تا علت این موضوع را بررسی کنیم.
نقش ویتامین B12
پیش از آنکه علائم کمبود ویتامین B12 را بررسی کنیم، بهتر است مختصری با انواع ویتامین‌ها آشنا شوید. همان‌طور که در بخش مقدماتی گفتیم ویتامین‌ها عامل اصلی انرژی روزانه ما هستند و شامل دو گروه بزرگ می‌شوند که عبارت‌اند از:
ویتامین‌های محلول در چربی
ویتامین‌های محلول در چربی موجب رشد، نمو و حتی ترمیم بافت‌های بدن می‌شوند. این ویتامین‌ها همان‌طور که از نامشان پیدا است در انواع چربی‌ها مانند انواع کره و روغن، زرده تخم‌مرغ، شیر، جگر، ماهی و … یافت می‌شوند و در واقع نقش آنتی‌اکسیدان‌ها را در بدن بازی می‌کنند و مانع از پیری زودرس خواهند شد. این ویتامین‌ها قابلیت حل شدن در آب را ندارند و دفع آن‌ها هم از طریق ادرار و مدفوع انجام می‌گیرد. ویتامین‌های A،D،E و K در گروه ویتامین‌های محلول در چربی قرار دارند. این گروه از ویتامین‌ها به راحتی در بدن ذخیره شده و از طریق دستگاه گوارش و روده کوچک وارد گردش خون می‌شوند. ویتامین‌های محلول در چربی بعد از جذب به منظور استفاده در زمان آینده در بافت‌های کبد ذخیره شده و مصرف بیش‌ازحد این نوع ویتامین‌ها موجب اختلال در بینایی، تهوع و سرگیجه می‌شود.
ویتامین‌های محلول در آب
این گروه از ویتامین‌ها همان‌طور که از نامشان پیدا است قابلیت حل شدن در آب را دارند و با هر بار ادرار کردن بخش زیادی از آن‌ها از بدن دفع می‌شود. پس بدن انسان نیاز به مصرف روزانه این گروه از ویتامین‌ها دارد. ویتامین‌های گروه B و ویتامین C در این دسته قرار دارند. تأمین ویتامین‌های محلول در آب اغلب از طریق مصرف گوشت‌ها، لبنیات و یا میوه و سبزیجات خام و یا بخارپز برای بدن تأمین می‌شود؛ اما در مواردی که بدن انسان توانایی جذب و دریافت کافی از این ویتامین را نداشته باشد، کبود این گروه از ویتامین‌ها توسط داروهای مکمل تأمین خواهد شد. این گروه از ویتامین‌ها چون قابلیت ذخیره شدن ندارد، پس تنها ظرف مدت کوتاهی علائم کمبود ویتامین B12 و سایر ویتامین‌های گروه ب و سی نمایان می‌شود.
بارزترین علائم کمبود ویتامین B12 می‌تواند شامل افسردگی، خستگی، عدم تمرکز و … باشد، زیرا ویتامین B12 در ساخت گلبول‌های قرمز خون و همچنین اکسیژن‌رسانی به ریه‌ها و تقویت سیستم اعصاب نقش اساسی دارد. ویتامین ب 12 که در دنیای پزشکی آن را با نام کوبالامین می‌شناسند، می‌تواند عملکرد اعصاب محیطی و مرکزی بدن را تحت تأثیر قرار دهد. به همین دلیل اولین علائم کمبود ویتامین B12 افسردگی است. این ویتامین یکی از اصلی‌ترین پیش‌نیازهای تولید گلبول قرمز است و در صورت کمبود آن علائمی مانند کم‌خونی و کاهش فشارخون خیلی سریع نمایان می‌شود.
علائم کمبود ویتامین B12
کوبالامین یا همان ویتامین ب 12 یکی از مهم‌ترین ویتامین‌های مورد نیاز بدن است که موجب خون‌سازی و عملکرد صحیح سیستم عصبی می‌شود و می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین ویتامین‌ها برای دوران بارداری خانم‌ها خواهد بود. اولین علائم کمبود ویتامین B12 کم‌خونی و ضعف شدید بدنی است؛ پس بدن انسان برای سلامتی نیاز به دریافت این ویتامین دارد. نکته جالب این است که این ویتامین اصلاً در گیاهان وجود ندارد؛ زیرا گیاهان برای رشد نیازی به این ویتامین نخواهند داشت و شما باید این ویتامین را تنها از راه مصرف جگر، لبنیات، تخم‌مرغ، آرد و یا مکمل‌های غذایی دریافت کنید؛ اما علائم کمبود ویتامین B12 چیست و چطور باید این علائم را تشخیص دهیم؟
از جمله علائم کمبود ویتامین B12 می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- رنگ‌پریدگی
- خستگی مداوم
- به‌هم‌ریختگی عملکرد تیروئید
- سردردهای مداوم و تغییرات خلقی
- ضعف سیستم ایمنی
- عدم تمرکز
- آفت و التهاب در ناحیه دهان
- گرفتگی عضلات
- اختلال در نعوظ
- سوزن سوزن شدن پاها
- یبوست
- افزایش و یا استپ وزنی
- اخلال در بینایی
چگونه کمبود ویتامین B12 را جبران کنیم ویتامین B12 در چه غذاهایی است؟
همان‌طور که گفته شد بدن انسان جذب کمی از ویتامین ب 12 دارد و ممکن است علائم کمبود ویتامین B12 در هر کسی نمایان شود؛ اما راه‌های جبران این کمبود چیست و چطور می‌توان این نیاز را برآورده کرد؟
اولین و راحت‌ترین راه جبران و کاهش علائم کمبود ویتامین B12 استفاده از انواع غذاهای سالم است، مانند:
- عدس
- شیر سویا
- مرغ
- لوبیا سفید
- ماهی
- لبنیات
- صدف
- تخم‌مرغ
- غلات صبحانه
- گوشت قرمز
روش دیگر جبران و کاهش علائم کمبود ویتامین B12 استفاده از انواع قرص‌ها و مکمل‌های حاوی ویتامین ب 12 است که در ادامه به این موضوع نیز می‌پردازیم.
درمان کمبود ویتامین B12
یکی دیگر از راه‌های جبران و کاهش علائم کمبود ویتامین B12 در بدن استفاده از انواع داروهای حاوی ویتامین B12 است. ویتامین ب 12 جزو گروه ویتامین‌های حلال در آب بوده و از طریق معده و روده کوچک جذب می‌شود. بعضی از افراد به دلیل مشکلات گوارشی و یا کهولت سن توانایی جذب کامل این ویتامین را ندارند. در چنین شرایطی پزشکان از داروها و مکمل‌های حاوی این ویتامین استفاده می‌کنند. نوع و میزان مصرف ویتامین ب 12 توسط پزشک مشخص می‌شود؛ اما بهترین زمان برای مصرف این ویتامین در جهت کاهش علائم کمبود ویتامین B12 همراه صبحانه و یا نهار است.
در بعضی از موارد با توجه به صلاح‌دید پزشک، برای رفع و یا بهبود علائم کمبود ویتامین B12 این دارو به صورت تزریقی، زیرزبانی و یا اسپری بینی تجویز می‌شود که در این صورت بهتر است این نوع مکمل را همراه با صبحانه استفاده کنید تا با ایجاد سوخت ساز بهتر بدن بتواند انرژی لازم برای طول روزتان را فراهم کند.
پیشگیری از کمبود ویتامین B12
یکی از بهترین راه‌ها برای پیشگیری از کمبود ویتامین‌ها توجه به علائم کمبود ویتامین B12 و مصرف غذاها و نوشیدنی‌های حاوی ویتامین ب 12 است. از دیگر راه‌های پیشگیری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از انواع غذاهای سالم مانند گوشت قرمز، ماهی، تخم‌مرغ و سایر لبنیات
- استفاده از انواع غذاهای غنی شده مانند غلات مخصوص صبحانه، نان‌ها و آردهای غنی شده، مخمرهای مغذی و شیرهای گیاهی
- استفاده از مکمل‌ها و یا داروهای حاوی ویتامین ب 12 تحت نظر پزشک
- اجتناب از الکل و مواد مخدر
- داشتن زندگی سالم و ورزش روزانه
- توجه به بیماری‌های گوارشی
کلام آخر
آنچه در این مقاله به آن پرداخته شد علائم کمبود ویتامین B12 بود. بدن همه انسان‌ها در طول روز نیاز به اکسیژن و مواد مغذی دارد تا انرژی لازم برای انجام کارهای روزمره را داشته باشد. تک‌تک اعضا و سلول‌های بدن بخشی از انرژی خود را از طریق ویتامین‌ها تأمین می‌کنند. در واقع ویتامین‌ها ریز مغزی‌هایی هستند که بدن انسان در طول روز به مقدار کمی از آن‌ها نیاز دارد و اغلب این نیاز تنها از طریق مصرف غذا تأمین می‌شود. یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند حاوی انواع ویتامین و مواد معدنی باشد؛ اما در بعضی موارد بدن انسان قادر به جذب این ویتامین‌ها نیست و این نیاز تنها از طریق مصرف دارو و مکمل جبران می‌شود.
یکی از مهم‌ترین ویتامین‌هایی که در طول روز بدن انسان نیاز زیادی به آن دارد، ویتامین ب 12 است. این ریزمغذی جزو ویتامین‌های محلول در آب بوده و در انواع لبنیات، گوشت‌ها و نان‌های غنی شده یافت می‌شود. ویتامین ب 12 موجب افزایش ساخت سلول‌های خونی شده و تنها از طریق دهان و روده کوچک جذب می‌شود. از جمله علائم کمبود ویتامین B12 می‌توان به مواردی چون سوزن سوزن شدن دست و پا، احساس سردرد، آفت دهان، عدم تمرکز و حتی افسردگی نیز اشاره کرد. بهترین راه پیشگیری از کمبود ویتامین ب 12 داشتن زندگی سالم و تغذیه مناسب است.
سوالات متداول
- ویتامین‌های حاوی ب 12 در چه دمای نگهداری می‌شوند؟
این ویتامین‌ها در دمای 15 الی 30 درجه سانتی‌گراد و نزدیک به دمای اتاق قابل نگهداری هستند.
- میزان مصرف ویتامین ب 12 در بانوان چقدر است؟
زنان در دوران بارداری به انواع مکمل‌ها به‌خصوص ویتامین ب 12 نیاز دارند، زیرا علائم کمبود ویتامین B12 در دوران بارداری باعث تولد زودرس و یا نقایص مادری زادی در جنین می‌شود.
- آیا کمبود ویتامین ب 12 موجب پوکی استخوان می‌شود؟
ویتامین ب 12 به دلیل کمک به ساخت سلول‌های خونی می‌تواند حامی سلامت استخوان‌های شما باشد، اما فراموش نکنید که با افزایش سن باید انواع دیگری از مولتی‌ویتامین‌ها را هم مصرف کنید.
