فهرست محتوا
همه افراد حق دارند در محیطی امن و سالم کار کنند. در واقع کارفرمایان موظف هستند که محل کار امنی را برای کارکنان خود فراهم کنند تا در معرض آسیب و بیماری نباشند. با این وجود بسیاری از افراد در محیط‌هایی کار می‌کنند که آن‌ها را در معرض مواد مضر یا شرایط ناایمن قرار می‌دهد که می‌تواند منجر به بروز چندین نوع رایج بیماریهای شغلی شود. شاید برای شما سوال شود که بیماری شغلی چیست و دلایل اصلی بروز آن کدام‌اند؛ به همگی این موارد در ادامه پرداخته شده است. همچنین با توجه به این نکته مهم که بیماریهای شغلی می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر و حتی در برخی موارد کشنده باشند، راههای پیشگیری از بیماری شغلی نیز بررسی شده است.
بیماری شغلی چیست؟
متخصصان و پزشکان صدمه یا بیماری شغلی را به این شکل تعریف می‌کنند که: “رویداد خاص یا قرار گرفتن در معرض ماده یا عوامل آسیب‌رسان خاصی در محیط کار که باعث ایجاد یا کمک به بروز آسیب یا بیماری خاصی شود، بیماری شغلی نام دارد.” محیط کار یک فرد شامل مکان کار کردن و همچنین استفاده از هرگونه تجهیزات یا مواد در طول کار است. علاوه بر این، یک بیماری تنها زمانی تبدیل به بیماری شغلی می‌شود که در بدن تعدادی از کارگران در یک محیط کاری خاص شایع‌تر از جمعیت عمومی یا سایر جمعیت‌های کارگری در محیط‌های دیگر باشد.
اگر دوست دارید بدانید بیماری شغلی چیست، به این مثال توجه داشته باشید که اگر یک شیمیدان پس از شکستن لوله، سیاه‌زخم را از یک نمونه بگیرد، آن بیماری به عنوان یک بیماری شغلی محسوب می‌شود؛ زیرا به ماهیت شغل و وظایف شغلی شیمیدان مربوط خواهد شد. برعکس، اگر همان فرد با یک بیماری عمومی مواجه شود، به‌عنوان‌مثال آنفولانزا حتی ابتلا به آن در محل کار، آن را به یک بیماری شغلی تبدیل نمی‌کند.
شایع‌ترین انواع بیماریهای مرتبط با شغل کدام‌اند؟
نمونه‌های مختلفی از بیماریهای شغلی وجود دارد و از مسمومیت با جیوه گرفته تا سیلیکوزیس و انواع بیماری پوستی متنوع است. در حالی که انواع زیادی از بیماریهای شغلی وجود دارد، تعداد انگشت‌شماری از آن‌ها شایع‌تر از سایرین است. اگر شاغل هستید و دوست دارید بدانید شایع‌ترین و رایج‌ترین بیماری شغلی چیست، به موارد زیر توجه داشته باشید:
1. بیماریهای تنفسی
بیماری تنفسی یکی از شایع‌ترین نوع بیماریهای شغلی به شمار می‌رود. کارگران در صنایعی مانند معدن، ساخت‌و‌ساز و تولید به دلیل قرار گرفتن در معرض مواد مضر مانند آزبست، سیلیس و گردوغبار زغال‌سنگ در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماریهای تنفسی هستند. این مواد می‌توانند به ریه‌ها آسیب رسانده و منجر به بیماریهای مزمن مانند آزبستوز، سیلیکوز و بیماری انسدادی مزمن ریه شوند. این شرایط مزمن می‌تواند باعث بروز عوارض زیر شود:
- مشکل در تنفس
- سرفه
- درد قفسه سینه
- خستگی
بهترین راه پیشگیری از بیماری شغلی مربوط به تنفس، استفاده از ابزار‌های ایمنی چون ماسک و معاینات دوره‌ای در حین کار است تا در صورت بروز کوچک‌ترین علائم برای درمان اقدام شود.
2. بیماریهای پوستی
اگر دوست دارید بدانید شایع‌ترین و رایج‌ترین بیماری شغلی چیست، باید به این لیست بیماریهای پوستی را اضافه کنید. کارگران در صنایعی مانند مراقبت‌های بهداشتی، نظافت و ساخت‌و‌ساز به دلیل قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر، محرک‌ها و آلرژن‌ها در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماریهای پوستی هستند. همه این بیماری‌ها می‌توانند باعث آسیب‌های پوستی خفیف تا شدید و آسیب‌های داخلی شوند. از رایج‌ترین بیماریهای پوستی که ممکن است در محل کار رخ دهد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درماتیت تماسی: بثورات و التهابات پوستی است که در اثر قرار گرفتن در معرض مواد محرک یا آلرژن ایجاد می‌شود.
- آکنه: یک بیماری پوستی است که در اثر قرار گرفتن در معرض روغن‌ها، گریس‌ها و سایر مواد شیمیایی ایجاد می‌شود.
- سرطان پوست: نور خورشید، مواد شیمیایی و قرار گرفتن در معرض اشعه می‌تواند باعث سرطان پوست شود.
3. مسمومیت شیمیایی
حال که می‌دانید بیماری شغلی چیست، نوبت به معرفی یکی از مهم‌ترین آسیب‌های شغلی می‌رسد که مسمومیت با مواد شیمیایی است. این بیماری برای بسیاری از کارگران از جمله کارگران کشاورزی، دامداران، متخصصان مراقبت‌های بهداشتی، کارگران آزمایشگاه، کارگران کارخانه و کارگران ساختمانی رخ می‌دهد. از آنجایی که این کارگران با مواد شیمیایی مضر مانند سرب، جیوه، آزبست، بنزن و آفت‌کش‌ها کار می‌کنند، اغلب از مشکلات و بیماریهای متعددی رنج می‌برند. معروف‌ترین بیماریهای ناشی از مسمومیت با مواد شیمیایی عبارت‌اند از:
- بیماری قلبی
- دیابت
- مولتیپل اسکلروزیس
- ناهنجاری‌هایی در باروری و بارداری
- بیماری تیروئید و خستگی مزمن
4. بیماریهای عفونی
بیماریهای عفونی شغلی، بیماری‌ها یا شرایط خاصی هستند که در اثر قرار گرفتن در معرض عوامل عفونی ایجاد می‌شوند. کارکنان بخش مراقبت‌های بهداشتی، آزمایشگاه‌ها و مشاغل مرتبط با حیوانات در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماریهای عفونی شغلی از جمله بیماری‌هایی مانند هپاتیت B و هپاتیت C، سل، ویروس نقص ایمنی انسانی و COVID-19 هستند. این بیماری‌ها از خفیف تا شدید متغیر بوده و حتی ممکن است کشنده باشند.
باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها اغلب عامل ایجاد بیماریهای عفونی شغلی هستند، به همین دلیل است که این بیماری‌ها در کارگرانی که با مواد زائد انسانی و عوامل بیولوژیکی کار می‌کنند، شیوع بیشتری دارد. به همین دلیل، کارفرمایانی که برای پیشگیری از بیماری شغلی این‌چنینی تجهیزات حفاظتی مناسب را تهیه نکرده یا از پروتکل‌های ایمنی مناسب پیروی نمی‌کنند، کارگران خود در معرض خطر ابتلا به بیماریهای عفونی قرار می‌دهند.
5. از دست دادن شنوایی
قرار گرفتن در معرض صدای بلند می‌تواند باعث کاهش شنوایی موقت یا دائمی شود و اگر می‌خواهید بدانید شایع‌ترین بیماری شغلی چیست باید به این مورد مهم هم توجه داشته باشید. کارگران در صنایعی مانند ساخت‌و‌ساز، معدن و تولید در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کم شنوایی هستند. این آسیب می‌تواند منجر به مشکل شنوایی و کاهش حساسیت به سروصدا شود که به طور قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر می‌گذارد.
6. آسیب‌های فشاری مکرر
آسیب‌های فشاری مکرر (RSIs) به دلیل حرکات تکراری و نیاز به نیروی زیاد رخ می‌دهد. کارگران در صنایع مونتاژ، تولید و ساخت‌و‌ساز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به RSI هستند. این آسیب‌ها می‌تواند منجر به بیماری‌هایی زیر شود:
- تاندونیت: التهاب تاندون ناشی از استفاده بیش از حد از عضلات است.
- سندرم تونل کارپال: به درد شدید در ناحیه مچ دست اشاره دارد که تایپیست‌ها بیشتر به آن مبتلا می‌شوند.
- انگشت ماشه‌ای: انگشت در حالت خمیده قرار می‌گیرد؛ زیرا تاندون انگشت ملتهب است و به دلیل فشرده شدن عصب میانی در مچ دست ایجاد می‌شود.
7. سرطان
اگر برای شما سوال شده که بدترین نوع بیماری شغلی چیست باید به سرطان اشاره کرد. عوامل سرطان‌زایی که افراد در محل کار با آن مواجه می‌شوند عبارت‌اند از:
- آزبست
- دود
- بنزن و سایر مواد شیمیایی یا پرتوزا
کارگران ساختمانی، سقف سازها، کارگران چاپخانه، کارگران در صنایع فلزات، تولید‌کنندگان، جوشکاران، کارگران کارخانه، کارگران معدن زغال‌سنگ و کارکنان بخش مراقبت‌های بهداشتی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان هستند. برای مثال:
- مزوتلیوما یک سرطان نادر و تهاجمی است که معمولاً در اثر قرار گرفتن در معرض آزبست ایجاد می‌شود.
- قرار گرفتن در معرض بنزن هم می‌تواند باعث سرطان خون شود.
بهترین راههای پیشگیری از بیماری شغلی چیست؟
فرقی ندارد کارفرما یا نیروی کار باشید، آگاهی از اینکه بهترین روش‌های جلوگیری از بروز بیماری شغلی چیست می‌تواند به شما در حفظ سلامت و افزایش بهره‌وری کمک کند. در کل راههای پیشگیری از بروز چنین بیماری‌هایی را می‌توان به دو دسته اقدامات اولیه و ثانویه تقسیم کرد:
اقدامات اولیه برای پيشگيري از بیماری شغلی
اقدامات اولیه شامل شناسایی عوامل آسیب‌رسان است. شما باید بدانید که در محل کارتان شایع‌ترین بیماری شغلی چیست و چه چیزی باعث بروز آن می‌شود. بعد هم انجام اقدامات زیر به شما کمک خواهد کرد:
- استفاده از مواد بی‌خطر و کم‌خطر به‌جای مواد خطرناك در محیط کاری
- داشتن تهويه مناسب محل کار براي جلوگيري از آلودگي
- اقدامات مديريتي برای کاهش خستگی نیروی کار چون تعويض شيفت منظم و …
- تأمین و استفاده از وسايل حفاظتی چون گوش‌گیر، عینک محافظ و ماسک
- تأکید بر رعايت اصول بهداشتي فردي کارکنان
- برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای کارکنان در زمینه بیماری شغلی و راههای پیشگیری از آن
اقدامات ثانويه برای پیشگیری از بیماری شغلی
شاید برای شما سوال شود که هدف از اين سطح اقدامات برای پیشگیری از بروز بیماری شغلی چیست و شامل چه مواردی می‌شود. در پاسخ به این پرسش باید گفته که هدف ارتقای سلامت شغلی، اقدام به موقع برای تشخیص و درمان بیماری و جلوگیری از بروز آن برای دیگر کارکنان است. در این راستا اقدامات زیر به شما کمک خواهد کرد:
- انجام معاينات ادواری در طب کار
- انجام آزمایش‌های مرتبط با شغل
- دریافت مشاوره‌های ارگونومی صنعتی، اداری و … از طب کار
سخن پایانی
در این مطلب از طب کار پرانا سعی شد تا به این سوال مهم که بیماری شغلی چیست و رایج‌ترین آن‌ها کدام است پاسخ داده شود. همچنین راه‌کاری برای پیشگیری از بیماری شغلی مطرح شد. اگر فکر می‌کنید که کارکنان شما در محیط کار به اقداماتی چون معاینات ادواری، مشاوره‌های ارگونومی و … برای پیشگیری از بروز چنین بیماری‌هایی نیاز دارند؛ می‌توانید از خدمات پراناطب در این زمینه استفاده کنید.
سوالات متداول
- بیماری شغلی چیست؟
رویداد خاص یا قرار گرفتن در معرض ماده یا عوامل آسیب‌رسان خاصی در محیط کار که باعث ایجاد یا کمک به بروز آسیب یا بیماری خاصی شود، بیماری شغلی نام دارد.
- شایع‌ترین بیماریهای شغلی کدام‌اند؟
بیماریهای تنفسی، بیماریهای پوستی، مسمومیت با مواد شیمیایی، بیماریهای عفونی، از دست دادن شنوایی، آسیب‌های فشاری مکرر و سرطان از رایج‌ترین و شایع‌ترین بیماریهای شغلی به شمار می‌رود.
- بهترین راههای پیشگیری از بیماری شغلی چه می‌تواند باشد؟
استفاده از مواد بی‌خطر یا کم‌خطر به‌جای مواد خطرناك، تهويه مناسب، تأمین و استفاده از وسايل حفاظتی، تأکید بر رعايت اصول بهداشتي فردي، انجام معاينات ادواری در طب کار، انجام آزمایش‌های مرتبط با شغل و دریافت مشاوره‌های ارگونومی صنعتی، اداری و … از طب کار بهترین راههای پیشگیری است.
بیشتر بخوانید:
هزینه طب کار سال ۱۴۰۳ معاینات بدو استخدام و معاینات دوره ای
تعیین درصد از کار افتادگی در معاینات طب کار
بیماریهای ریوی و تنفسی ناشی از کار چیست؟ (بیماریهای تنفسی شغلی)
