درک عمق یا دید سه بعدی

درک عمق یا دید سه بعدی از جمله مواردی است که در اپتومتری معاینات بدو استخدام بررسی می‌شود. درک عمق باعث بهبود در انجام فعالیت‌هایی مانند سوزن نخ کردن، گرفتن توپ (مخصوصا در بازی‌های سرعتی) و ریختن مایعات درون ظرف می‌شود. بعضی از مشاغل و افراد نیاز ویژه‌ای به درک دید سه بعدی دارند، مانند مشاغلی که در آن از میکروسکوپ‌های دو چشمی استفاده می‌شود. خلبانان و جراحان، نمونه‌هایی از این مشاغل هستند که به درک عمق بالا به‌منظور تخمین فاصله نیاز دارند. ورزشکاران، گروه دیگری از این افراد هستند؛ به دلیل اینکه در بسیاری از رشته‌های ورزشی به قضاوت در مورد موقعیت فضایی (localization spatial) نیاز است، ارتباط بین عملکرد ورزشی و درک عمق منطقی به نظر می‌رسد.

درک عمق یا دید سه بعدی چیست؟

زمانی که به اطراف نگاه میکنیم، شبکیه هر چشم، تصویری دو بعدی از محیط اطراف ضبط و برای مغز ارسال می‌کند. مغز این دو تصویر دو بعدی را طی فرآیندی ادغام و محیط اطراف را به شکل سه بعدی درک می‌کند. بنابراین انسان دارای قابلیت درک عمق (perception depth )می‌شود؛ قابلیتی که به ما اجازه می‌دهد اجسام دور را از اجسام نزدیک تشخیص دهیم و درباره فواصل اشیا قضاوت کنیم. انسان به‌دلیل داشتن قابلیت دید دو چشمی (vision binocular)، محیط اطراف خود را سه بعدی می‌بیند. در واقع دید سه بعدی (acuity-stereo) به معنای درک دو چشمی از عمق است.

براي هر فرد يك حداقل disparity وجود دارد كه مي‌تواند موجب ديد سه بعدي شود ولي اگر اين ميزان disparity زیاد باشد موجب دوبيني می‌گردد؛ از طرفی زمانی که اشیاء در فاصله دوردست قرار داشته باشند، به‌دلیل اینکه تصویر تشکیل شده توسط دو چشم بسیار شبیه است، دید سه بعدی قابل درک نیست. اما افراد تک چشم یا با دید یک چشمی نیز می‌توانند عمق را درک کنند! در حقیقت درک عمق را می‌توان به دو دسته بزرگ طبقه‌بندی کرد:

1. دید عمق سه بعدی
2. درک عمق با سرنخ‌های تک چشمی

عوامل مختل کننده درک عمق یا دید سه بعدی

افرادی که عمدتاً روی یک چشم تکیه دارند (به نام دید تک چشمی) ممکن است با درک عمق مشکل داشته باشند. با این حال، برخی از افرادی که برای مدت طولانی بینایی خوبی در یک چشم داشته اند ممکن است درک عمق قابل قبولی داشته باشند. این به این دلیل است که مغز آنها به روش‌های مختلفی تنظیم شده است تا ورودی بینایی محدود یک چشم را جبران کند. برخی از شرایطی که می توانند باعث مشکلات درک عمق شوند عبارتند از:

• تاری دید، معمولا در یک چشم
• استرابیسم
• آمبلیوپی (تنبلی چشم)
• مشکلات عصبی در یک یا هر دو چشم
• ضربه به یک چشم (ناشی از ضربه یا آسیب مستقیم)
• هتروفوریای غیرجبرانی (انحرافات مخفی)
  

درک عمق بخشی جدایی ناپذیر از زندگی روزمره است و هنگام تعیین فاصله و سرعت حرکت یک جسم به سمت شما به آن نیاز است. چه در حال عبور از خیابان یا عبور از ماشین دیگری باشید، درک عمق شما را در فاصله ای امن نگه می‌دارد.

پیامدهای ادراک ضعیف عمق عبارتند از:

• ناتوانی در انجام کارهای عادی مانند رانندگی یا خواندن
• مشکلات یادگیری در کودکان
• مشکلات در انجام ورزش

چگونه درک عمق را آزمایش کنیم؟

توانایی تمام افراد برای درک دید سه بعدی به یک اندازه نیست. توانایی درک عمق (stereopsis)معمولا با طراحی صفحاتی که زمینه را برای ایجاد درک عمق فراهم می‌کند، ارزیابی می‌شود. این صفحات استریوگرام نامیده می‌شوند. این صفحات معمولا به‌کمک استریوسکوپها، عینک‌های رنگی و عینک‌های پوالریزه مشاهده می‌شوند. مقیاس اندازه‌گیری دید سه بعدی arc⁄sec است. هر چه این عدد کوچکتر باشد نشان دهنده توانایی بیشتر سیستم بینایی به منظور تشخیص تفاوتها در عمق است. میزان دید سه بعدی به اندازه arc⁄sec 40 مناسب است اگرچه بعضی افراد ممکن است تا arc⁄sec 15 دید سه بعدی داشته باشند.
رایجترین روش ارزیابی دید سه بعدی که در بینایی سنجی معاینات بدو استخدام و معاینات دوره ای طب کار انجام می‌شود تست تیتموس (Titmus) است که زیر توضیح داده شده است:

آزمون درک عمق یا دید سه بعدی معاینات طب کار

در این تست از تصاویر پولاریزه شده برای اندازه‌گیری دید سه بعدی استفاده می‌شود و فرد باید از عینک دارای شیشه پولاریزه، استفاده کند. شکل مگس مشاهده شده در سمت چپ تصویر با عینک پوالریزه کاملا برجسته به نظر می‌رسد و تنها نشان‌دهنده وجود یا عدم وجود دید سه بعدی است. گاهی هم به عنوان آموزش برای شروع تست از بچه‌ها، استفاده می‌شود. از کودک می‌خواهیم بال مگس یا پروانه را با دست بگیرد.

در صفحه سمت چپ، تصاویر دایره‌ای چهارتایی در 9 قسمت جداگانه وجود دارند به طوریکه در هر قسمت (مربع حاوی 4 دایره)، یکی از دایره‌ها نسبت به سه دایره دیگر برجسته‌تر و نزدیک‌تر به نظر رسیده و فرد باید آن را تشخیص دهد. از این تست برای اندازه‌گیری دید سه بعدی در فاصله 40 سانتیمتری استفاده می‌شود و دید استریوسکوپیک از arc⁄sec 800-40 قابل اندازه‌گیری است. همان طور که ذکر شد اعداد کمتر، نشان‌دهنده توانایی بیشتر در درک دید سه بعدی است.

بهبود مشکلات درک عمق

بینایی درمانی می‌تواند به درمان مشکلات درک عمق یا دید سه بعدی کمک کند. درمانگرهای بینایی به مغز افراد آموزش می‌دهند تا تصاویر هر چشم را با هم ترکیب کند یا تصویر چشمی را که همکاری نمی‌کند نادیده بگیرد. چند تمرین ساده که می‌تواند به درک عمق می تواند کمک کند:

چرخش چشم

به تقویت تکانه‌های عصبی کمک می‌کند که باعث ایجاد آگاهی از عمق مناسب می‌شود. هنگام شروع این تمرین، چند دقیقه به آرامی چشمان خود را در جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید، سپس تغییر دهید و برای چند دقیقه در خلاف جهت عقربه های ساعت بچرخانید.

تغییر نگاه

در حالی که چشمان خود را می چرخانید، نگاه خود را به آرامی جابه جا کنید.

استراحت دادن به چشم غالب

برای اینکه چشم ضعیفتر فشار نیاورد. چشم غالب را برای چند دقیقه بپوشانید تا چشم ضعیف‌تر کنترل شود. این کار معمولا با چسب چشم انجام می شود.

نور کم

استراحت دادن به چشم‌ها از نور ممکن است فشار روی چشم غالب را بدون ایجاد فشار در چشم ضعیف‌تر کاهش دهد.
گاهی اوقات، اپتومتریست لنزهای تماسی یا عینک را برای جلوگیری از تصاویر نامشخص از چشم بد تجویز می‌کند تا با تصاویر چشم خوب تداخل نداشته باشد.

نتیجه‌گیری

وقتی فردی دید دوچشمی (دو چشمی) نداشته باشد، روند درک عمق یا دید سه بعدی پیچیده‌تر می‌شود. حداقل 12 درصد از مردم با دید دوچشمی مشکل دارند. با گذشت زمان، مغز ممکن است خود را با استفاده از اطلاعات بصری محدودی که از یک چشم دریافت می‌کند برای تشکیل تصویر تنظیم کند و این معمولاً منجر به درک عمق قابل قبولی می‌شود. مشکلات درک عمق معمولاً ناشی از شرایط جدی نبوده و به‌راحتی قابل اصلاح هستند. از آنجا که سلامت چشم برای بسیاری از فعالیت‌های مختلف روزانه و شغلی ضروری است، بنابراین سنجش بینایی توسط اپتومتریست در معاینات پیش از استخدام می‌تواند از هرگونه آسیب و حوادث شغلی جلوگیری کند. جهت اطلاع از جزئیات آزمایشات طب کار پرانا با ما تماس بگیرید.

طب کار پرانا را در شبکه های اجتماعی زیر دنبال کنید.