فهرست محتوا
یکی از معضلات بهداشتی که از دیدگاه اصول ارگونومی قابل بررسی است حمل دستی بار میباشد. در اکثر صنایع کشور و حتی در امور غیر شغلی به دفعات زیاد جابجایی دستی کالا و بلند کردن بار اتفاق میافتد و این امر یکی از دلایل مهم برای بروز کمردرد میباشد. از این رو عدم توجه به این مهم نه تنها از نظر سلامت و ایمنی شغلی کارگران باعث بروز مشکلات جسمانی میشود، بلکه از دیدگاه اقتصادی نیز به بروز خسارتهای مالی منجر میگردد.از جمله راههای جلوگیری از بروز این صدمات و خسارات توجه به موضوع ارگونومی در صنعت و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی مناسب است. در این مقاله به یکی از آسیبزاترین وظایف یعنی حمل دستی بار پرداختهایم.
تعريف وظايف حمل دستی بار
جابجايي دستي بار شامل هر وظيفهاي است كه مستلزم بلند كردن، پايين آوردن، هل دادن، كشيدن، نگه داشتن يا جابجايي هر شيء يا مادهاي باشد.
لزوم بازنگري شرايط كاري در وظايف حمل دستی بار
جابجايي دستي وسايل با قرار دادن كارگران تحت فشار جسمي ( مانند اعمال نيروي زياد، پوسچر نامناسب و حركات تكراري) ميتواند منجر به صدمات جسمي، اتلاف انرژي و زمان گردد. براي پيشگيري از اين مشكلات، سازمان ميتواند بطور مستقيم با بازنگري فرايند كاري و اصلاح تناسب بين نيازمنديهاي وظايف كاري و تواناییهاي كارگران اقدام كند. بايد توجه داشت كه توانایيهاي كارگران براي انجام وظايف كاري به دليل تفاوت از نظر سن، وضعيت جسمي، توانایي به جنسيت، قد و ساير عوامل بشدت متفاوت است. بطور خلاصه تغيير محيط كار با اصلاح تناسب بين كار و كارگر ميتواند فوايد زيررا بدنبال داشته باشد.
- کاهش يا پيشگيري صدمات
- كاهش تلاش اعمال شده توسط كارگر با كاهش ميزان نيروي مورد نياز جابجايي دستي
- كاهش ريسك فاكتورهاي اختلالات اسكلتي-عضلاني (مانند پوسچرهاي نامناسب)
- افزايش بهره وري، كيفيت خدمات و محصولات و روحيه كارگران
- كاهش هزينهها با حذف يا كاهش گلوگاههاي توليد، ميزان خطا، استفاده از خدمات پزشكي به دليل اختلالات اسكلتي-عضلاني، ادعاهاي غرامت كارگري، فرسودگي شغلي، غيبت و از كار افتادگي.
ريسك فاكتورهاي حمل دستی بار
وظايف جابجايي دستي مواد، كارگران را در معرض ريسك فاكتورهاي فيزيكي قرار ميدهند. اگر اين وظايف مداوم يا براي مدتزمان طولاني انجام گيرند منجر به خستگي و صدمات خواهد شد. ريسك فاكتورهاي اصلي يا شرايطي كه با ايجاد صدمات در وظايف جابجايي دستي مواد همراه هستند عبارتند از :
- پوسچرهاي نامناسب (خم شدن يا چرخيدن)
- حركات تكراري (مانند دسترسي مكرر، بلند كردن، حمل كردن )
- اعمال نيروي زياد (مانند جابجايي، بلند كردن بارهاي سنگين)
- نقاط فشار ( مانندگيرش بار در دست، تكيه به قطعات يا سطوح سخت مانند ميز )
- پوسچرهاي ثابت ( مانند حفظ يك وضعيت براي مدت طولاني )
مواجه مداوم يا مكرر با يك يا چند تا از اين عوامل در نخست منجر به خستگي و ناراحتي شده و با گذشت زمان كمر، شانهها، دستها، مچ يا ساير نقاط بدن دچار صدمه ميشود. صدمه ممكن است آسيب به عضلات، تاندونها، ليگمانها، اعصاب و رگهاي خوني باشد. اينگونه صدمات تحت عنوان اختلالات اسكلتي-عضلاني يا MSDs معروف هستند . علاوه بر عوامل فوق، شرايط محيطي نامطلوب از قبيل دماهاي حد، سر و صداي زياد، روشنايي نامطلوب ابتلاء كارگران به اين گونه مشكلات را افزايش ميدهد.
نحوه صحیح خم شدن، بلند کردن و حمل دستی بار
روش صحيح بلند كردن بار
- در صورت امكان از بلند كردن بار از روي كف اتاق خودداري كنيد در صورتيكه مجبور به اين كار شديد كمر را خم نكنيد. تكنيك زير كه در شكل نشان داده شدهاست به شما كمك ميكند تا هنگام بلند كردن بار ستونفقرات را در وضعيت ايمن قرار دهید. همواره از ناحیه زانوها در حالیکه کمر خود را صاف نگه داشتهاید خم شوید. هیچ گاه از ناحیه کمر خم نشوید.
- اجسام سنگین تر از 10 کیلوگرم را بلند نکنید. هیچ گاه جسم سنگینی را بالاتر از سطح کمر نیاورید.
- پاها را اندکی از یکدیگر فاصله داده تا روبروی جسم قرار گیرند. عضلات شکم را سفت و منقبض کنید و با استفاده از عضلات پا جسم را از زمین بلند کنید. سپس زانوها را به آرامی صاف کنید.
- هنگام حمل بسته آن را تا حد ممکن نزدیک بدن نگاه داشته و بازوها را خم نگه دارید. عضلات شکم را سفت و به آهستگی گام بردارید.
- هنگام روی زمین قرار دادن اجسام نیز همان مراحل بلند کردن را به طور معکوس انجام دهید.
- هنگام حمل کیف و چمدان آنها را بطور متناوب با دست دیگر حمل کنید تا توازن بین دو سمت بدنتان حفظ گردد.
- همیشه بین هل دادن اجسام سنگین و کشیدن آنها، گزینه هل دادن را انتخاب کنید.
- تا اندازه اي كار بلند كردن را انجام دهيد كه احساس كنيد ميتوانيد آن را بطور امن و بي خطر به انجام برسانيد.
- در صورت امكان بلند كردن را در ناحيه قدرتي (بالاي ارتفاع زانو و زير ارتفاع شانه ها) و نزديك بدن انجام دهيد.
- قبل از برداشتن بار را از نظر پايداري و وزن آن تست كنيد.
براي حمل دستی بارهايي كه ناپايدار يا سنگين هستند از روشهاي زير استفاده كنيد:
- استفاده از تجهيزات كمكي
- کاهش وزن بار
- بسته بندی مجدد جعبهها برای افزایش ثبات یا پایداری
نتیجهگیری
بنابراین با رعایت اصول ارگونومی جابجایی و حمل دستی بار که در بالا ذکر شد از صدمات احتمالی ناشی از پوسچر نامناسب از جمله کمردرد شغلی جلوگیری کنید. مرکز طب کار پرانا با بهرهمندی از متخصصین ارگونومی کلیه خدمات ارگونومی شامل مشاوره، ارزیابی و آموزش ارگونومی را چه بصورت فردی و چه سازمانی ارائه میکند. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص با ما تماس بگیرید.