آزمایش کراتینین و اسید اوریک در سلامت کلیه

آزمایش کراتینین و اسید اوریک از جمله آزمایشات ارزیابی سلامت کلیه‌هاست. آزمایشات کلیه، مجموعه‌ایی از آزمایش خون، آزمایش ادرار و سونوگرافی است. پزشکان با استفاده از این آزمایشات می‌توانند عملکرد کلیه‌ها را مورد ارزیابی قرار دهند. سطح اوره نیتروژن خون، وجود پروتئین در ادرار، عفونت اداراری، سطح کراتینین و … از جمله پارامترهایی است که در این آزمایشات مورد توجه قرار خواهند گرفت. آزمایش کراتینین و اسید اوریک از جمله آیتم‌هایی است که در معاینات بدو استخدام و معاینات دوره ای معاینات طب کار بررسی می‌شود. در این مقاله با ضرورت آزمایش کراتینین (Cr) و اسید اوریک (Uric acid) خون آشنا می‌‌شویم.

اسید اوریک چیست؟

بالا بودن اسید اوریک، آسیب جدی به کلیه‌ها وارد کرده و زمینه را برای بروز ناراحتی‌های جدی مانند نقرس فراهم می‌کند. ۲۵ درصد اسید اوریک از طریق روده و ۷۵ درصد آن از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود. سطوح بالای اسید اوریک (هایپراوریسمی) می‌تواند نشان دهنده نقرس باشد. نقرس نوعی آرتریت ناشی از رسوب کریستال‌های اسید اوریک در بافت اطراف مفصل است.

آزمایش اسید اوریک Uric acid چگونه انجام می‌شود؟

آزمایش اسید اوریک هم با نمونه خون و هم با نمونه ادرار انجام می‌شود. برای آزمایش اوریک اسید ادرار ممکن است نیاز باشد تا یک نمونه ادرار ۲۴ ساعته جمع‌آوری شود. البته به جز نمونه خون و نمونه ادرار، این آزمایش با مایعات بدن از جمله مایع مغزی نخاعی یا مایع مفصلی نیز قابل انجام است.

برای دستیابی به نتیجه دقیق آزمایش اسید اوریک نیاز است بیمار ناشتا باشد و شب قبل، غذا با پروتئین بالا مصرف نکرده باشد.

آزمایشات مرتبط با آزمایش اسید اوریک

از جمله آزمایشات مرتبط با آزمایش اسید اوریک می‌توان به تست آنالیز ادرار (Urine Analysis) اشاره کرد. با استفاده از نتایج این تست بیماری‌های دستگاه ادارای، مشکلات کلیوی و اختلالات کبدی تشخیص داده می‌شوند. آزمایش ادرار رندوم (Random Urine Uric acid) و آزمایش ادرار ۲۴ ساعته (۲۴ hours Urine Uric acid) نیز از جمله تست‌هایی هستند که می‌توانند در کنار آزمایش اسید اوریک تجویز شوند.

چه غذاهایی اسید اوریک خون را بالا می‌برند؟

زیاده‌روی در مصرف غذاهای زیر می‌تواند منجر به افزایش سطح اسید اوریک خون شود:

• مواد غذایی سرشار از پورین مانند جگر، قلوه، دنبلان و…
• گوشت گاو و گوسفند
• ماهی‌های چرب و غذاهای دریایی مانند ساردین، تن، میگو و خرچنگ
• سوسیس
• پنیرهای بسیار تخمیر شده
• سبزیجاتی نظیر مارچوبه، نخود فرنگی، اسفناج و گوجه فرنگی (مصرف این سبزیجات یک یا دو بار در هفته معقول است)
• غذاهای چرب
• فروکتوز و نوشیدنی‌های شیرین؛ مانند نوشابه‌های گازدار و آبمیوه‌های صنعتی
• الکل

اسید اوریک، محصول جانبی است که بدن، در نتیجه‌ی هضم غذاهای حاوی پورین، تولید می‌نماید. کنترل سطح اسید اوریک برای افرادی که با بیماری نقرس دست و پنجه نرم می‌کنند، امری واجب و موضوعی مهم است. از جمله غذاهایی که سبب افزایش مقدار اسید اوریک خون می‌شوند عبارتند از گوشت قرمز، ماهی ساردین، میگو، الکل.

درمان اسید اوریک بالای خون

با توجه به اختلال و مشکلی که مقادیر بالای اسید اوریک در بدن ایجاد کرده‌ است، مسیر درمان متفاوت است. در واقع هم باید مشکل ناشی از اسید اوریک بالا درمان شود و هم باید میزان اسید اوریک در بدن کاهش پیدا کند. بدیهی است که پزشک برای هر مشکل چاره جداگانه‌ای می‌اندیشد. اما خودِ بیمار با رعایت رژیم غذایی مناسب و سالم می‌تواند میزان اسید اوریک بدن را کاهش دهد و کنترل کند تا در نتیجه این کاهش بسیاری دیگر از مشکلات نیز مرتفع شوند.

اقدامات زیر برای کاهش اسید اوریک بسیار مناسب هستند:

• کنترل یبوست
• کنترل وزن
• مصرف روزانه میوه‌های تازه، سبزی، محصولات سبوس‌دا‌ر و حبوبات
• مصرف روزانه لبنیات کم‌چرب
• کنترل پروتئین موجود در مواد غذایی
• عدم استفاده از احشا و ماهی‌های کنسرو مانند ساردین در روغن
• مصرف نکردن بیش از ۱۰۰ گرم گوشت در طی روز (قرمز یا سفید)
• اجتناب از مصرف مشروبات الکلی
• خوردن مواد غذایی کم‌چرب
• نوشیدن روزانه مایعات کم‌کالری مانند آب، دمنوش‌ها و آب میوه طبیعی
• قطع مصرف داروهایی که ممکن است اسید اوریک خون را بالا ببرند.

کراتینین چیست؟

Creatinine کراتینین ماده‌ای در بدن است که در نتیجه سوخت و ساز ماهیچه‌ها تولید و از کلیه‌ها دفع می‌شود. این ماده مانند اوره جزء مواد زائد بدن بوده و باید خارج شود. کلیه‌ها مسئول دفع این ماده هستند. بررسی میزان کراتینین خون به راحتی می‌تواند عملکرد صحیح یا ناصحیح کلیه‌ها را نشان دهد، زیرا تنها کلیه‌ها هستند که مسئول دفع کراتین از خون هستند و چنانچه این کار را به درستی انجام ندهند، به این معنی است که عملکرد کامل و صحیح ندارند.

چرا آزمایش کراتینین (آزمایش Cr) تجویز می‌شود؟

زمانی‌که قرار است عملکرد کلیه بیمار مورد بررسی قرار بگیرد، آزمایش کراتین (آزمایش cr) یکی از آزمایشات روتینی است که به این منظور انجام می‌شود. سطح بالای Creatinine در خون ممکن است نشان دهنده این باشد که کلیه‌ها به درستی کار نمی‌کنند. آزمایش خون کراتینین به پزشکان کمک می‌کند تا بیماری کلیه را تشخیص دهند، زیرا یک کلیه ضعیف نمی‌تواند مثل حالت عادی، کراتینین را تصفیه کند و موجب افزایش میزان کراتینین در خون می‌شود.

علت بالا بودن کراتینین در خون چیست؟

با توجه به اینکه کراتین توسط کلیه‌ها از بدن دفع می‌شود، لذا چنانچه یکی از کلیه‌ها مشکل داشته باشد یا فرد تنها دارای یک کلیه باشد، میزان Creatinine در خون افزایش پیدا می‌کند. به علاوه در آقایان و ورزشکارانی که حجم بازو و عضلات بیشتری دارند، معمولا میزان کراتینین خون نیز بیشتر است. همچنین عوامل زیر نیز در کراتینین بالا موثر هستند:

• انسداد مجاری ادراری
• مرگ یا نارسایی سلول‌های کلیه
• عفونت باکتریایی کلیه (پیلونفریت)
• اختلال در عملکرد پروستات
• التهاب گلومرول‌ها در کلیه
• مصرف برخی داروها مانند آمینوگلیکوزیدی، سایمتیدین، داروهای شیمی درمانی، سفالوسپورین
• کم‌آبی بدن که بر عملکرد کلیه‌ها تاثیر منفی گذاشته باشد.
• ورزش سنگین که میزان سوخت‌وساز در عضلات را زیاد می‌کند.
• افزایش تجمع پروتئین خوراکی در بدن
• کاهش جریان خونی که به کلیه‌ها وارد می‌شود؛ مثلا به دلیل نارسایی احتقانی قلب، دیابت یا کم‌آبی.

به‌طور کلی ، مقادیر بالای کراتینین می‌تواند نشان دهد که کلیه‌های شما به خوبی کار نمی‌کنند. دلایل زیادی وجود دارد که می‌تواند باعث افزایش کراتینین شود، بعضی از آن‌ها ممکن است یک بار اتفاق بیفتد. به‌عنوان مثال می‌توان مواردی مانند کمبود آب بدن یا دریافت مقدار زیادی پروتئین یا کراتینین مکمل را نام برد.

پیشگیری و درمان سنگ کلیه

رژیم غذایی مناسب برای کاهش Creatinine چیست؟

• کاهش مصرف پروتئین حیوانی
• کاهش مصرف فراورده‌های لبنی از جمله شیر و انواع پنیر
• کاهش مصرف حبوبات و قارچ
• مصرف بیشتر آب
• خوردن آب سبزیجات تازه
• عدم استفاده از ماءالشعیر همراه با غذا
• مصرف نکردن گوجه‌فرنگی، آووکادو، پودر فلفل قرمز، شکلات و پودر کاکائو، برگه زردآلو، کیوی، کشمش، پسته و تخمه کدو و آفتابگردان در رژیم‌های کم پتاسیم
• عدم استفاده از تخمه کدو و آفتابگردان، پنیر و کنجد در رژیم‌های کم فسفر
• کاهش مصرف مایعات کافئین‌دار مانند قهوه، نسکافه و چای
• استفاده از خیار، شلغم، جو، کاهو، گل‌کلم، انواع جوانه‌ها، تربچه و شیر سویا  و میوه هایی مثل سیب، گلابی و انبه

نتیجه‌گیری

همانطور که در بالا ذکر شد آزمایش کراتینین و اسید اوریک به منظور بررسی سلامت کلیه‌ها بویژه در معاینات چکاپ سلامت اولیه تجویز می‌شود. در معاینات طب کار نیز مانند معاینات بدو استخدام و معاینات دوره ای طب کار نیز توصیه می‌شود این آیتم‌ها سنجیده شوند. در صورت بالا بودن نتیجه آزمایش کراتینین و اسید اوریک پزشک طب کار آزمایشات تکمیلی را جهت بررسی دقیقتر توصیه می‌کند. جهت اطلاع از جزئیات آزمایشات روتین معاینات بدو استخدام و دوره ای طب کار در مرکز طب کار پرانا با ما تماس بگیرید.