فهرست محتوا
بیماری غلظت خون یا پلی سیستمی به معنی خطر انعقاد بیش از حد خون (لخته شدن خون) است که می‌تواند عوارض خطرناکی به همراه داشته باشد. بنابراین غلظت خون بیماری خطرناکی است که اگر به‌موقع مداوا نشود، می‌تواند آسیب‌های جدی را به بقیه عضوها و ارگان‌های حیاتی بدن وارد کند. از طرفی، علائم غلظت خون به‌ندرت ظاهر می‌شوند. به همین دلیل، بهترین راه تشخیص غلظت خون، مراجعه به پزشک و انجام معاینات و آزمایش چکاپ سلامت است. در این مقاله به بررسی علائم، عوارض و راه تشخیص غلطت خون پرداخته شده است.
بیماری غلظت خون چیست؟
غلظت خون، افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون به نسبت حجم خون است. وظیفه گلبول‌های قرمز در بدن این است که اکسیژن را به اندام‌ها و بافت‌ها برسانند. وقتی تعداد این سلول‌های خونی از حد مجاز بیشتر می‌شود، خون غلیظ شده و احتمال ایجاد لخته به وجود می‌آید. لخته‌هایی که اگر در مسیر انتقال خون به قلب یا مغز باشند ریسک سکته مغزی و قلبی را چند برابر می‌کنند. در اصطلاح پزشکی این بیماری را پلی‌سیتمی (polycythemia) و اریتروسیتوز (erythrocytosis) می‌گویند.
بر خلاف تصور عمومی که اگر رنگ خون کسی تیره باشد یعنی غلظت خون دارد و افرادی که رنگ خونشان قرمز روشن است خون رقیقی دارند، باید بگوییم که این باور کاملاً اشتباه است و این بیماری با چشم غیرمسلح قابل تشخیص نیست. علت تیره بودن رنگ خون که معمولاً از ورید گرفته‌شده کمبود اکسیژن است.
علائم غلظت خون در زنان و مردان چیست؟
پلی‌سیتمی بسته به سن، جنسیت، و علت بیماری علائم مختلفی دارد. سرفه مزمن و تنگی نفس، آپنه خواب، سرگیجه و خستگی علائم این بیماری در زنان و مردان هستند. گاهی هم فرد هیچ نشانه‌ای ندارد، اما به‌طورکلی با مشاهده موارد زیر می‌توان گفت که علائم غلظت خون دارید و باید به پزشک مراجعه کنید:
- سر درد
- درد گردن
- ضعف و بی‌حالی
- تنگی نفس
- التهاب و قرمز شدن رگ‌های چشم
- اختلال بینایی
- خارش پوست و قرمز شدن کف دست و پاها (به خصوص بعد از حمام)
- سر شدن و خواب رفتن دست و پاها و انگشتان
عوارض غلظت خون بالا چیست؟
غلطت خون بالا در صورت عدم درمان می‌تواند بسیار خطرناک باشد. برخی از عوارض این بیماری جدی عبارت‌اند از:
- حمله قلبی
- سکته مغزی
- آمبولی ریه
- بزرگ شدن کبد و طحال
- افزایش فشار خون
- زخم معده
- دردهای استخوانی که به نقرس و سنگ کلیه تبدیل می‌شوند
- خونریزی بینی
از کجا بفهمیم بیماری غلظت خون داریم؟
بهترین راه تشخیص غلظت خون بالا ، آزمایش خون CBC است. تعداد گلبول‌های قرمز و سفید، پلاکت‌ها، مقدار هموگلوبین و هماتوکریت در آزمایش CBC (شمارش کامل سلول‌های خونی) محاسبه می‌شوند. افراد مبتلا به پلی‌سیتمی افزایش هماتوکریت، هموگلوبین یا تعداد گلبول‌های قرمز خون بالاتر از حد طبیعی دارند.
غلظت خون نرمال چند است؟
زمانی که تعداد گلبول‌های قرمز زیاد می‌شود و خون غلیظ می‌شود، تعدادی از پارامترهای آزمایش خون مانند تعداد RBCها، مقدار هموگلوبین، هماتوکریت و غیره افزایش پیدا می‌کند. مقادیر نرمال این فاکتورها به صورت زیر است، بدیهی است که اگر نتیجه آزمایش خون شما از این مقدار بالاتر باشد مشکوک به پلی سیتمی خواهید بود:
- هماتوکریت نسبت حجم گلبول های قرمز به حجم خون کامل است. محدوده طبیعی هماتوکریت بین جنس‌ها متفاوت است و تقریباً ۵۲-۴۵ درصد برای مردان و ۳۷ تا ۴۸ درصد برای زنان است.
- شمارش گلبول های قرمز نشان‌دهنده تعداد گلبول های قرمز در یک حجم خون است. محدوده طبیعی در مردان تقریباً ۴.۷ تا ۶.۱ میلیون سلول در لیتر (میکرولیتر) است. با توجه به داده های NIH (موسسه ملی بهداشت) محدوده طبیعی در زنان بین ۴.۲ تا ۵.۴ میلیون سلول در لیتر است.
- هموگلوبین پروتئینی در گلبول‌های قرمز است که اکسیژن را حمل می‌کند و به خون رنگ قرمز می‌دهد. محدوده طبیعی هموگلوبین ممکن است بین جنس‌ها متفاوت باشد و تقریباً ۱۳-۱۸ گرم در دسی لیتر برای مردان و ۱۲-۱۶ گرم در دسی لیتر برای زنان است.
به طور معمول سطح هموگلوبین در خانم ها بین ۳۶ تا ۴۸ درصد و در مردان بین ۴۲ تا ۵۶ درصد است. هنگامی که سطح هموگلوبین در خانم ها از ۵۲ و در مردان از ۵۶ بالاتر می رود یعنی فرد دارای غلظت خون بالا می باشد. این مشکل بیشتر در افراد بالای ۴۰ سال دیده می شود و غلظت خون بالا در میان مردان بیشتر مشاهده می شود.
پیشگیری از غلظت خون بالا
با وجودی که بیماری پلی‌سیتمی، کمی خطرناک به نظر می‌رسد، اما می‌توان با برخی تغییر و اصلاح سبک زندگی از بروز آن پیشگیری کرد. بدین منظور:
- سیگار نکشید.
- از محیط‌های آلوده دوری کنید.
- مایعات زیاد بنوشید.
- ورزش روزانه را به هیچ وجه فراموش نکنید. سعی کنید با انجام حرکات ورزشی مناسب، جریان خون خود را بهبود بخشید و از احتمال ایجاد لخته‌های خونی جلوگیری کنید. معمولاً متخصصین توصیه می‌کنند که حرکات کششی و منظم برای پا و مچ پا را در اولویت قرار دهید!
- رژیم غذایی خود را اصلاح کنید. رژیم غذایی اهمیت زیادی در درمان این بیماری دارد. در واقع تا حد زیادی با داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌تواند این بیماری را درمان کرد.
تغذیه مناسب برای کاهش غلظت خون چیست؟
- پزشکان معتقدند با نوشیدن آب کافی، غلظت خون در حد متعادل باقی می‌ماند و مشکلاتی مانند لخته‌شدن خون که عاملی در بروز سکته قلبی است، بروز نمی‌کند . زیرا کم‌آبی باعث افزایش غلظت خون شده و گردش خون را دچار اشکال می‌کند.
- به طور کلی میوه‌ها و سبزی‌ها، به علت دارا بودن ویتامین C و فیبرهای محلول و نامحلول، باعث کاهش غلظت خون، کاهش میزان فیبرینوژن (پروتئینی که تبدیل به لخته خون می‌شود.) و کاهش فشار خون می‌شوند. به‌همین علت افرادی که گیاه‌خوار هستند نه‌تنها ابتلا به سرطان روده بزرگ را از خود دور کرده‌اند بلکه دارای خون رقیق‌تر و فشار خون و فیبرونوژن پایین‌تری نسبت به افراد هم سن و سال خود هستند.
- برای کاهش لخته‌شدن خون از روغن جامد، روغن نارگیل، چربی‌های حیوانی، گوشت قرمز، دل، قلوه مغز، پیه گاو و گوسفند به مقدار خیلی کم مصرف کنید و به جای آن از لبنیات کم چرب، ماهی، سبزی و میوه‌ی فراوان استفاده کنید.
نتیجه‌گیری
بیماری غلظت خون در صورت عدم درمان می‌تواند بسیار خطرناک بوده و بعلت مسدود کردن رگ‌های خونی خطر سکته مغزی و قلبی را افزایش دهد. همانطور که در این مقاله توضیح داده شد با رعایت رژیم غذایی مناسب و سبک زندگی سالم می‌توان از بروز این بیماری پیشگیری کرد. فراموش نکنید که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. برای تشخیص اینکه به این بیماری مبتلا هستید یا خیر یک راه ساده انجام آزمایش خون معاینات چکاپ سلامت است. همچنین این آزمایش یکی از آیتم‌های روتین معاینات بدو استخدام و معاینات دوره ای طب کار پرانا است. جهت کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.
طب کار پرانا را در شبکه های اجتماعی زیر دنبال کنید.
