فهرست محتوا
آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون معاینات طب کار جز آزمایشات روتین هستند که معمولاً به جهت اهمیت در تشخیص بروز یا پیشرفت آسیب‌های کبدی انجام می‌شوند. آزمایش‌های عملکرد کبد میزان سلامت کبد فرد را با اندازه‌گیری سطوح پروتئین، آنزیم‌های کبدی و بیلی‌روبین در خون مشخص می‌کنند. کم یا زیادشدن مقدار آنزیم‌های کبدی در خون می‌تواند هشداری برای فرد باشد؛ زیرا فاصله این آنزیم‌ها از حد نرمال بیانگر عدم عملکرد طبیعی کبد است. به همین دلیل این آزمایش جز الزامات معاینات طب کار قرار دارد. در این مقاله انواع آزمایشات کبدی و نقش آنها در تشخیص بیماریها را با هم مرور می‌کنیم.
علائم اختلال کبدی چیست؟
علائم اختلال کبدی شامل موارد زیر است:
- ضعف
- خستگی یا از دست دادن انرژی
- کاهش وزن
- زردی (زردی پوست و چشم)
- تجمع مایعات در شکم (آسیت)
- ترشحات بد رنگ بدن (ادرار تیره یا مدفوع روشن)
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- درد شکم
- کبودی یا خونریزی غیرطبیعی
چرا تست عملکرد کبد انجام می‌شود؟
آزمایش‌های عملکرد کبدی می‌تواند در موارد زیر مورد استفاده قرار گیرد:
- نمایش عفونت‌های کبدی، مانند هپاتیت
- نظارت بر پیشرفت بیماری، مانند هپاتیت ویروسی یا سیروز کبدی و تعیین درمان مناسب آن
- اندازه گیری شدت بیماری، به ویژه سیروز کبدی
- نظارت بر عوارض جانبی داروها
انواع آزمایش‌های کبدی
آزمایش‌های کبدی انواع زیادی دارند. آزمایش‌های متفاوت جنبه‌های مختلف عملکرد کبد و آنزیم‌های کبدی متفاوتی را می‌سنجند. رایج‌ترین تست‌هایی که برای بررسی وضعیت کبد استفاده می‌شوند، تست‌های آلانین آمینوترانسفراز (ALT)، آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، آلکالین فسفاتاز (ALP)، آلبومین و بیلی‌روبین هستند.
تست‌های ALT و AST آنزیم‌هایی را اندازه می‌گیرند که کبد در پاسخ به بیماری یا آسیب از خود ترشح می‌کند. آزمایش آلبومین میزان تولید آلبومین در کبد را اندازه می‌گیرد، در حالی که در آزمایش بیلی‌روبین میزان دفع بیلی‌روبین اندازه‌گیری می‌شود. از آزمایش ALP نیز برای ارزیابی سیستم مجاری صفراوی کبد استفاده می‌شود.
در صورتی که نتایج هر یک از این آزمایش‌ها غیرعادی باشد، باید پیگیری‌های لازم را انجام داد تا علت غیرطبیعی بودن آن مشخص شود. حتی انحراف‌های جزئی از مقادیر طبیعی موارد بالا می‌تواند علامت یک آسیب کبدی باشد.
آزمایش ALT
آزمایش ALT یا SGPT یکی از آزمایش‌های کبدی رایج محسوب می‌شود که جز آزمایشات الزامی معاینات بدو استخدام نیز است. آنزیم ALT به طور عمده در کبد یافت می‌شود، با این حال مقادیر کمی از آن در کلیه‌ها و سایر اندام‌ها نیز وجود دارد. بدن انسان از ALT برای تجزیه و تبدیل مواد غذایی مصرفی به انرژی استفاده می‌کند. به صورت طبیعی سطح ALT خون باید پایین باشد. اگر کبد آسیب دیده باشد، میزان بیشتری ALT وارد جریان خون می‌کند و سطح این آنزیم افزایش می‌یابد. معمولاً آزمایش ALT همراه با دیگر آزمایش‌های کبدی تجویز می‌شود.
بخوانید: تفسیر برگه آزمایش خون
برای انجام این آزمایش آماده‌سازی خاصی نیاز نیست. فقط کافی است چند ساعت قبل از آزمایش از خوردن و نوشیدن اجتناب کنید. اگر دارو یا مکمل خاصی مصرف می‌کنید، لازم است با پزشک خود در مورد آن صحبت کنید. برخی داروها می‌توانند بر نتیجه آزمایش ALT اثر بگذارند. نحوه گرفتن این آزمایش همانند دیگر آزمایش‌های خون است. نتایج در حدود یک روز بعد آماده می‌شوند. میزان نرمال آن باید بین ۷ تا ۵۵ واحد بر لیتر باشد. معمولاً سطح آن در آقایان بالاتر از خانم‌ها است.
آزمایش AST
یکی دیگر از آزمایش‌های کبدی، آزمایش AST یا SGOT است. این آنزیم در جاهای مختلفی از بدن از جمله قلب، کبد و ماهیچه‌ها یافت می‌شود. این آزمایش معمولاً همراه با آزمایش ALT برای بررسی اختلالات کبدی گرفته می‌شود. گاهی اوقات نسبت مقادیر حاصل شده از این دو آزمایش نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در بسیاری از بیماری‌های کبدی سطح ALT از AST بیشتر است. اگر کبد آسیب دیده باشد، آنزیم AST در جریان خون رها می‌شود. در صورتی که AST بیش از حد نرمال باشد، احتمال آسیب در کبد یا ماهیچه‌ها وجود دارد. مقادیر پایین این آنزیم نرمال محسوب می‌شود. مقادیر بسیار زیاد AST (بیش از ۱۰ برابر حد نرمال) معمولاً به علت هپاتیت حاد ایجاد می‌شود. در هپاتیت مزمن سطح AST معمولاً در حدود ۴ برابر حد نرمال است. این آزمایش نیز همانند دیگر آزمایش‌های خون انجام می‌شود و به آمادگی خاصی نیاز ندارد. قبل از آزمایش با دکتر خود در مورد داروهای مصرفی‌تان صحبت کنید؛ مصرف برخی داروها می‌تواند بر نتایج این تست اثر بگذارد.
آزمایش ALP
یکی دیگر از آزمایش‌های کبدی معاینات بدو استخدام طب کار، آزمایش ALP یا SGPT است که میزان ALP را در جریان خون فرد اندازه‌گیری می‌کند. مقادیر غیرطبیعی این آنزیم اغلب نشان‌دهنده وجود مشکلی در کیسه صفرا، کبد و استخوان‌هاست. با این وجود ممکن است مقادیر غیرنرمال آن به مواردی از قبیل سوءتغذیه، مشکلات کلیه، روده، پانکراس یا عفونت‌های جدی مرتبط باشد. میزان نرمال ALP از شخصی به شخص دیگر متفاوت است و به سن، جنس و گروه خون افراد بستگی دارد. بارداری و شیردهی نیز می‌توانند بر میزان آن در خون اثر بگذارند. میزان نرمال ALP بین ۲۰ تا ۱۴۰ واحد بر لیتر است. معمولاً کودکان سطوح بالاتری از این آنزیم را دارند و با افزایش سن میزان آن کاهش می‌یابد. این آزمایش نیز نیاز به آماده‌سازی خاصی ندارد و مانند دیگر آزمایش‌های خون است. در کل معمولاً آزمایش‌هایی از این دست زمانی که فرد چند ساعت غذا یا نوشیدنی مصرف نکرده باشد، انجام می‌شوند. داروهای مصرفی بر نتایج این آزمایش نیز اثر گذار هستند که باید از قبل با پزشکتان در این مورد صحبت کرده باشید.
بخوانید: چطور از ابتلا به کبد چرب پیشگیری کنیم؟
آزمایش آلبومین
آزمایش آلبومین یکی دیگر از آزمایش‌های کبدی رایج برای بررسی آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون است. آلبومین پروتئین اصلی ساخته شده توسط کبد است که در بسیاری از عملکردهای بدن از جمله متوقف کردن نشت مایعات از رگ‌های خونی، تغذیه بافت‌ها، انتقال هورمون‌ها، پروتئین‌ها و دیگر مواد درون بدن و … نقش دارد. کبد پروتئین را از غذایی که می‌خورید دریافت می‌کند و آن را به پروتئین‌های جدیدی تبدیل می‌کند که به اندام‌ها و بافت‌های مختلف بدن فرستاده می‌شوند. آزمایش آلبومین میزان این پروتئین را مشخص می‌کند که با توجه به آن عملکرد مناسب یا نامناسب کبد در تولید آن مشخص می‌شود. طیف نرمال آلبومین ۵/۳ تا ۵ گرم بر دسی‌لیتر است. آلبومین کم می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات کبدی باشد. همچنین می‌تواند نشانه‌ای از تغذیه نامناسب، بیماری‌های کلیوی، التهاب و عفونت باشد.
آزمایش بیلی‌روبین
از جمله آزمایش‌های کبدی محسوب می‌شود که در تشخیص اختلالات این عضو به کار می‌رود. بیلی‌روبین یک ماده زائد است که از تجزیه گلبول‌های قرمز خون حاصل می‌شود و به طور معمول پردازش آن توسط کبد صورت می‌گیرد. این ماده قبل از دفع شدن توسط مدفوع از کبد عبور می‌کند. کبد آسیب‌دیده نمی‌تواند به خوبی بیلی‌روبین را پردازش کند. این موضوع باعث می‌شود تا سطح بالایی از بیلی‌روبین در خون وجود داشته باشد؛ بنابراین سطح بالای بیلی‌روبین خون نشان‌دهنده این است که کبد به درستی کار نمی‌کند. رنج نرمال این ماده بین ۱/۰ تا ۲/۱ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر است. برخی موارد نیز افزایش بیلی‌روبین خون نشان‌دهنده عملکرد نامناسب کبد نیست؛ بلکه به دلیل بیماری‌های ارثی اتفاق می‌افتد.
نتیجه‌گیری
همانطور که در بالا ذکر شد تست آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون معاینات طب کار در بررسی سلامت کبد نقش بسزایی دارد. بدین منظور دو آیتم AST و ALT جز ضروریات آزمایشات بدو استخدام معاینات طب کار قرار گرفته است. در مرکز طب کار پرانا این آزمایشات هم در معاینات بدو استخدام و معاینات دوره ای طب کار و هم در آزمایشات چکاپ سلامت بررسی می‌شود. در صورت تقاضای کارفرما یا سازمان سایر آزمایشات کبدی در معاینات طب کار قابل انجام است. در صورت داشتن سوال در خصوص هریک از این آزمایشات جهت کسب مشاوره با ما تماس بگیرید.
طب کار پرانا را در شبکه های اجتماعی زیر دنبال کنید.
