فهرست محتوا
آسم شغلی نوعی از بیماریهای تنفسی ناشی از کار است که ممکن است در اثر مواجهه با عوامل مرتبط با محیطهای کاری، محدودیت تغییرپذیر جریان هوا یا افزایش حساسیت مجاری هوایی، وجود داشته باشد ولی در خارج از محیط کار، صدق نکند. آسم شغلی شامل ایجاد علائم ریوی بدنبال استنشاق گازها، آلاینده‌ها و نیز کلیه مواد صنعتی است که در محیط کار وجود دارد. بدین صورت که فرد از قبل هیچ مشکلی نداشته ولی ناگهان در محیط کار دچار حمله آسم می‌شود. مشاغلی مانند دامداران، محققین آزمایشگاه، کارکنان سیلو، پلاستیک سازی، پارچه بافی، صنعت داروسازی و نجاران و کارکنان چوب‌بری بیشتر در معرض خطر ابتلا به آسم شغلی هستند. بدین منظور در معاینات طب کار بدو استخدام و همچنین معاینات ادواری، از تست عملکرد ریه (اسپیرومتری) جهت تشخیص آسم استفاده می‌کنند. پس از تشخیص، پزشک طب کار بیمار را جهت درمان آسم به پزشک متخصص ریه ارجاع می‌دهد.
انواع آسم شغلی
- آسم شغلی آلرژیک
این دسته که به‌طور کلاسیک همان آسم شغلی، نامیده می‌شوند در اثر واکنش ایمونولوژیک و پس از یک دوره تأخیری، ایجاد می‌شوند و در اکثر موارد به‌علت مواجهه شدن با مواد دارای وزن مولکولی زیاد و بعضی از مواد دارای وزن مولکولی کم، بروز می‌نماید که در این واکنش، معمولاً IgE، نقش دارد. - آسم شغلی ناشی از مواد محرک
این دسته معمولاً بدون تأخیر ایجاد می‌گردند و در این حالت، راه‌های هوایی پس از استنشاق حاد مقادیر زیادی از عوامل سمی مانند دی‌اکسید گوگرد، اسید سولفوریک، آمونیاک یا دود، دچار تنگی و پاسخ‌دهی بیش از حد می‌شوند. ب
علت ایجاد آسم مرتبط با شغل
بیش از ۲۵۰ ماده در محل کار به عنوان علت‌های احتمالی آسم شغلی شناخته شده‌اند، از جمله:
- فلزات به ویژه پلاتین، کروم و نیکل‌سولفات
- آنزیم‌هایی که در شوینده‌ها و تهویه‌های آرد مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- مواد حیوانی، مانند پروتئین‌های موجود در شوره، مو، فلس، خز، بزاق و مواد دفعی بدن
- مواد گیاهی، از جمله پروتئین‌های موجود در لاتکس لاستیک طبیعی، آرد، غلات، پنبه، کتان، کنف، چاودار و گندم. تحریک‌کننده‌های تنفسی مانند گاز کلر، دی‌اکسید گوگرد و دود
- مواد شیمیایی مورد استفاده در ساخت رنگ، لاک الکل، چسب، لمینیت و رزین لحیم‌کاری و یا مواد شیمیایی مورد استفاده در ساخت عایق، مواد بسته‌بندی، تشک، کف و اثاثه یا لوازم داخلی منزل
شدت قرار گرفتن در معرض محرک‌ها خطر ابتلا به آسم شغلی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این برخی عوامل دیگر موثر بر بروز علائم این بیماری، عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- سابقه خانوادگی آلرژی یا آسم
- کار کردن در اطراف محرک‌های شغلی
- سابقه آلرژی و آسم
علائم :
علائم آسم از زمان تحریک و التهاب ریه‌ها شروع خواهند شد. التهاب باعث واکنش‌های متعددی می‌شود که مجاری هوایی را محدود و تنفس را دشوار می‌کند. با آسم شغلی، التهاب ریه ممکن است با واکنش آلرژیک به یک ماده به صورت تدریجی ایجاد شود. از طرف دیگر، استنشاق دود ناشی از یک ماده تحریک‌کننده ریه، مانند کلر، در صورت عدم آلرژی می‌تواند باعث بروز علائم آسم شود.
علائم آسم شغلی نیز مانند آسم شامل:
- خس‌خس سینه
- کوتاهی تنفس
- احساس تنگی در قفسه سینه
- عدم تحمل ورزش، فعالیتها
- سرفه
و علائم دیگر مانند:
- آبریزش بینی
- احتقان بینی
- تحریکات چشمی
علائم حتی تا مدت‌ها پس از قطع تماس با ماده محرک علائم ممکن است ادامه یابد . بطور شایع علائم در طی روزهای کاری پیشرفت و در زمات تعطیلات کاری فروکش می‌کند ولی مجدداً این سیکل با شروع کار ادامه می‌یابد.
پیشگیری از ابتلا به آسم ناشی از کار
برای پیشگیری از این بیماری، تماس با ماده آلرژن باید قطع شود به طور مثال یک کارگر در قسمت های دیگر به کار مشغول شود و یا باید محیط کار را از آلاینده ها پاک کرد.
البته کسانی که دچار آسم ناشی از مواد محرک یا آسم تشدید شده به وسیله کار هستند در صورت مهیا شدن شرایط مهندسی، ممکن است بتوانند به کار معمول خود ادامه دهند و بدین منظور باید به آنها وسایل محافظت از سیستم تنفسی داده شود. همچنین کسانی که دچار آسم شغلی می شوند باید براساس پروتکل‌های منتشر شده تحت درمان پزشکی قرار گیرند.
نشانه‌های آسم شغلی
- عدم وجود سابقه آسم قبل از ورود به صنعت
- وجود یک عامل ایجاد کننده آسم در محیط کار
- وجود علائم زمانی که فرد در محیط کار حضور دارد
- بهبودی علائم در تعطیلات آخر هفته یا مرخصی‌ها
- وجود علائم بطور منظم در ساعاتی خارج از نوبت‌کاری
- بهبودی علائم بعد از تغییر در محیط کار
- ابتلای بعضی از همکاران بیماران به حملات تنگی نفس
تشخیص آسم
تشخیص آسم شغلی شبیه به تشخیص انواع دیگر آسم است. با این حال، پزشک سعی می‌کند ماده محرک در محل کار شما را شناسایی کند. تشخیص آسم با آزمایش عملکرد ریه (اسپیرومتری) و آزمایش آلرژی پوستی باید تأیید شود. پزشک ممکن است آزمایش خون، اشعه ایکس یا آزمایش‌های دیگر را برای تایید و یا رد کردن علت اصلی آسم شغلی تجویز کند.
تشخیص آسم از طریق تست تنفس یا اسپیرومتری
این آزمایش غیرتهاجمی و غیر آسیب‌زننده که میزان نفس کشیدن بیمار را اندازه می گیرد، آزمایشی مناسب برای تشخیص آسم است. در طی این آزمایش ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای بیمار نفس‌های عمیق می‌کشد و بعد به شیلنگ متصل به دستگاهی به نام اسپیرومتر بازدم می‌کند. اگر اندازه‌گیری‌های کلیدی خاصی در بیمار نسبت به سن و جنس او کمتر از حد معمول باشد، ممکن است مجاری هوایی او در اثر التهاب مسدود شده باشد.
در این شرایط بیمار داروی برونکودیلاتور را که در درمان آسم استفاده می‌شود استنشاق کرده و سپس آزمایش اسپیرومتری انجام می‌شود. اگر وضعیت عملکرد ریه بیمار به میزان قابل توجهی بعد از مصرف دارو بهبود پیدا کرده باشد، به احتمال زیاد فرد آسم دارد.
نتیجه‌گیری:
همانطور که توضیح داده شد آسم شغلی یک بیماری تنفسی مرتبط با شغل است که در اثر مواجهه با عوامل محیط کار بوجود می‌آید. برای تشخیص آسم شغلی از تست عملکرد ریه یا اسپیرومتری در معاینات ادواری استفاده می‌شود. در صورتی که پزشک طب کار وجود بیماری آسم را در فرد تشخیص دهد جهت اثبات شغلی بودن آن نیاز به گرفتن شرح حال کامل و تست‌های تکمیلی است. در نهایت جهت درمان آسم فرد به پزشک متخصص یا فوق تخصص ریه ارجاع داده می‌شود تا معاینات تکمیلی انجام شود. سپس متخصص طب کار با توجه به نتیجه ارجاع در خصوص ارتباط بیماری فرد با شغل وی اظهارنظر می‌کند.
