استرس شغلی از جمله عوامل زیان‌آور روانی محیط کار محسوب می‌شود که در برخی مشاغل بعلت ماهیت شغل و وظیفه، ارتباط بین فردی، نیازهای شغلی، مسئولیت زیاد، جو روانی سازمان و… ممکن است مشکل‌آفرین باشد. بدین جهت در معاینات پیش از استخدام و معاینات ادواری در کنار سایر عوامل فیزیکی و شیمیایی این مورد نیز سنجیده می‌شود. پزشک طب کار با توجه به حساسیت‌ها و سابقه مشکلات روانی فرد و نیازهای شغلی در خصوص توانایی وی برای انجام سمت مربوطه اظهار نظر می‌کند.
استرس شغلی چیست؟
استرس شغلی یکی از مهمترین عوامل زیان‌آور محیط کار است. استرس شغلی عبارت است از واکنش زیان‌آور جسمی و روانی که می‌تواند سلامتی نیروی کار را تحت تاثیر قرار دهد و پیامدهای منفی به دنبال داشته باشد. استرس شغلی زمانی بوجود می‌آید که نیازهای شغلی متناسب با توانایی‌های افراد، امکانات موجود و نیازهای آنها نباشد. بنابراین یکی از عوامل زیان‌آور روانی محیط کار که در آزمایشات و معاینات طب کار توسط مهندسین بهداشت حرفه‌ای بررسی می‌شود استرس شغلی است که بر اساس ماهیت شغل فرد و اظهارات وی قضاوت می‌شود. پس از آن پزشک طب کار تایید می‌کند که استرس فرد ناشی از شغل و شرایط کاری او هست یا خیر.
استرس به میزان کم می‌تواند برای انسان ایجاد انگیزه نماید و همچنین در این حالت فرد می‌تواند خود را با شرایط جدید وفق دهد. ولی اگر استرس شدیدتر شود و تداوم یابد (یا فرد نتواند با آن مقابله نماید) می‌تواند منجر به آسیبهای جسمانی و روانی شود.
شرایط کاری که ممکن است منجر به استرس شوند عبارتند از:
- طراحی وظایف: کار سنگین، زمان استراحت کم، ساعات کاری طولانی و کار شیفتی، وظایف پر جنب‌و جوش همیشگی و کم اهمیت، نداشتن مهارت‌های مورد نیاز و نداشتن حس کنترل بر شرایط
- شیوه مدیرت: عدم مشارکت کارگران در تصمیم‌گیری، ارتباطات ضعیف در سازمان، عدم وجود سیاست‌های دوستدار خانواده
- روابط بین افراد: محیط اجتماعی بد و عدم وجود حمایت یا کمک از سوی همکاران و ناظران
- نقش‌های شغلی: انتظارات شغلی متضاد یا نامطمئن، مسئولیت زیاد، داشتن سِمت‌های مختلف
- نگرانی‌های شغلی: عدم وجود امنیت شغلی و فرصت رشد، پیشرفت یا ارتقا و تغییرات سریعی که کارگران آمادگی آنها را ندارند
- نگرانی‌های محیطی: شرایط فیزیکی نامطلوب یا خطرناک مانند شلوغی، سروصدا، آلودگی هوا یا شرایط ارگونومیک
علائم و نشانه‌های استرس شغلی
نشانه‌های استرس شغلی علائم استرس شغلی در افراد مختلف متفاوت بوده و به عوامل بی‌شماری از قبیل موقعیت و شرایط کاری، مدت زمان قرار گرفتن در معرض استرس و میزان استرس وارد شده به فرد بستگی دارد. اما نمونه های بارز علائم استرس شغلی عبارتند از:
- بی خوابی
- پرتی حواس
- اضطراب و تنش
- غیبت از کار
- افسردگی
- خستگی
- ناامیدی و عصبانیت در حد افراطی
- مشکلات خانوادگی
- بیماریهای جسمی از قبیل بیماری‌ها قلبی، میگرن، سردرد، سوء هاضمه و دیسک کم
راه‌های کاهش استرس شغلی در محیط کار
- به کارکنان و احساسات و آرزوهای آنها احترام بگذارید.
- کار و مسئولیت های افراد را با قابلیت آنها هماهنگ کنید.
- انگیزه‌ها و امنیت و فرصت لازم را برای کارکنان جهت استفاده از مهارت آنها فراهم آورید.
- یک راه ارتباطی برای تقابل اجتماعی بین کارکنان و مدیران ایجاد کنید.
- برای پرسنل اطلاعات و منابع مورد نیاز جهت انجام درست کارها، فراهم سازید.
- علائم هشداردهنده استرس زا را تشخیص دهید و برای رفع آن اقدام کنید.
- از صحبت راجع به مواقعی که دچار استرس هستید نترسید.
- وقتی دچار استرس هستید آرام قدم بزنید، این امر می‌تواند آرامش و سلامتی شما را باز گرداند.
- از بردن کارهای اداری در منزل خودداری کنید.
- سعی کنید متوجه هر گونه تغییر در الگوهای غذایی و نوشیدنی خود باشید.
- به رؤسا حقیقت را بگویید. از گفتن اتفاقات موجود در دفترتان به مدیر شرکت نهراسید.
- وقتی فکر کردید که کار زیادی دارید، حداقل یکی از آن ها را به دیگری واگذار کنید.
- از روش زندگی افرادی که استرس ندارند الگو بگیرید.
- از انجام کار در آخر هفته یا دیر وقت پرهیز کنید.
همانطور که در بالا ذکر شد استرس شغلی در صورتی که مدیریت نشود اثرات زیانباری برای فرد به همراه دارد. همچنین در صورت تداوم آن به مرور فرسودگی شغلی ایجاد می‌شود و این هم به ضرر فرد و هم کارفرما خواهد بود. بنابراین انجام معاینات شغلی به تشخیص و ارائه راهکارهایی جهت رفع آن توسط پزشک طب کار کمک خواهد کرد. جهت اطلاعات بیشتر با طب کار پرانا تماس بگیرید.
