فهرست محتوا
چگونه آسیب‌های ناشی از کار خانگی را کاهش دهیم؟ این سول همواره برای افراد خانه‌دار مطرح بوده است. حفظ ارگونومی صحیح در زمان انجام کارهای منزل و داشتن پوسچر مناسب به سالم ماندن و پیشگیری از دردهای اسکلتی-عضلانی کمک میکند. در این مقاله نکات ارگونومیک ضروری در هنگام اکثر کارهای منزل و ریسک فاکتورهای مربوط به هریک توضیح داده شده است.
چرا رعایت اصول ارگونومیک در کارهای منزل ضروری است؟
شاید شما هم جزء آن دسته از افراد باشید که وقتی صحبت از بیماری‌های اسکلتی-عضلانی مثل کمردرد، زانودرد، درد مفاصل و… به میان می‌آید در ذهن خود افرادی را مجسم می‌کنید که در کارهای سخت و نامناسب مشغول به کار هستند. اما آمارها نشان می‌دهد که شدت این عوارض در بین خانم‌هاي خانه‌دار نیز رو به افزایش است. احتمالاً در جمع آشنایان و بستگان خود خانم‌هاي خانه‌داري را می‌شناسید که مرتباً از درد در ناحیه گردن، کمر، زانو، مچ و بی‌حسی و کرختی اندام‌ها شکایت می‌کنند. این افراد اغلب به‌همین دلیل هم کارایی خود را از دست داده و به خوبی از عهده امور منزل بر نمی‌آیند.
استفاده از علم و اصول ارگونومی منزل در انجام امور منزل هم سبب جلوگیری از ایجاد عوارض خاص اسکلتی-عضلانی در بین خانم‌های خانه‌دار می‌گردد، هم باعث کاهش آسیب‌های ناشی از کار خانگی می‌شود.
در ادامه به برخی از مهم ترین اصول ارگونومی کار در منزل اشاره می گردد.
وضعیت های نامناسب بدن که باعث ایجاد آسیب‌های ناشی از کار خانگی می‌شود:
ایستادن های طولانی مدت
گاهی مجبوریم برای انجام امور منزل مثل ظرف شستن و آشپزی مدت زمان زیادی سرپا بایستیم، این کار در صورتی که مرتب تکرار شده و در طول زمان ادامه پیدا کند باعث می شود فشار زیادی به اندام تحتانی بدن وارد آمده، خون در عروق پاها جمع شده و مشکلات گردش خون، واریس و سایر عوارض مربوطه را به دنبال داشته باشد.
برای جلوگیری از این مشکل باید سعی کنید با برنامه گردش کاری مناسب، انجام اموری را که نیاز به ایستادن طولانی مدت دارد در چند نوبت تقسیم کرده و همچنین بین این نوبت‌ها تحرک مناسب داشته باشید. (مثلا به انجام سایر امور منزل بپردازید).
ضمناً به یاد داشته باشید هنگام ایستادن، نگه داشتن ستون فقرات در یک حالت تعادل بسیار مهم است، چون نیروی جاذبه زمین باعث تشدید انحنای ستون فقرات می شود، از قوز کردن در حالت ایستاده خودداری کنید، گردن و ستون فقرات را در حالت صاف و کشیده قرار دهید.
خم شدن کمر
زمانی که جارو می زنید، اثاثیه منزل را در طبقات پایین کمد ها قرار داده و یا روی زمین جابجا می کنید، مجبور هستید خم شوید. در این حالت فشار زیادی به ستون فقرات وارد آمده و احتمال سائیده شدن مهره ها و فشار بر دیسک بین مهره ای افزایش می یابد، که در اصطلاح عام به دیسک کمر معروف است.
اگر از جاروی برقی برای نظافت منزل استفاده می کنید طول دسته آن را طوری تنظیم نمایید که مجبور به خم کردن کمر نباشید. و اگر از جاروی دستی استفاده می کنید از جاروی دسته بلند استفاده کنید تا کمرتان خم نشود.
اگر از میز غذاخوری استفاده کنید دیگر مجبور به خم و راست شدن های مکرر برای چیدن و جمع کردن سفره بر روی زمین نخواهید بود. در چیدمان وسایل و اثاثیه منزل دقت کنید وسایلی که بیشتر مورد استفاده هستند در طبقاتی از کمد و کابینت قرار گیرند که برای برداشتن آنها احتیاج به خم شدن نباشد.
بهتر است ابزار کار (اجاق گاز، فر، چرخ گوشت و….) در منزل در ارتفاعی قرار گیرند که موقع کار کردن با آنها مجبور به خم شدن نباشید. بهتر است حتی موقع مسواک زدن هم از خم کردن کمر پرهیز کنید.
زانو زدن و چمپاتمه زدن
در فرهنگ مردم کشور ما روی زمین نشستن بسیار رایج است. برای نشستن روی زمین لازم است در حالت چهار زانو، چمپاتمه و یا حالت های مشابه قرار بگیریم که در همه موارد فشارهای بسیار زیاد به مفاصل و عضلات پا وارد آمده و جریان خون در پاها کم می شود و همین امر در زمان های طولانی باعث ایجاد عوارضی مانند سائیدگی مفاصل و زانو درد خواهد شد.
بنابراین سعی کنید تا حد امکان امور منزل را بر روی میز کار (و با تهیه یک صندلی مناسب) انجام داده و از کار به صورت نشسته روی زمین خودداری کنید.
قرار گرفتن دست ها در ارتفاع بالاتر از آرنج
اگر شرایط کار باعث می شود که دست ها در ارتفاع بالاتر از آرنج قرار گیرند، مانند تمیز کردن دیوار یا سطوحی که در ارتفاع بالا قرار گرفته و یا برداشتن و گذاشتن وسایل در کمد، کابینت یا قفسه های بالادست، بلند بودن ارتفاع ظرفشویی، اجاق گاز و… فشار زیادی به عضلات دست و مفصل شانه وارد می گردد که در طولانی مدت سبب درد مزمن شانه و محدودیت های حرکتی آن می گردد.
پس باید وسایلی را که به طور مرتب از آنها استفاده می کنید در کمد و قفسه های در دسترس قرار دهید، ارتفاع ظرفشویی و اجاق گاز را در حد آرنج دست تنظیم کنید و موقع تمیز کردن سطوح در ارتفاع بالا از نردبان و زیرپایی ایمن و مناسب استفاده کنید تا فشار وارده به بدن را کم کند.
پیچش و خمش مچ
انجام برخی از امور منزل مانند تمیزکاری، آشپزی و خرد کردن سبزی و گوشت موجب می شود که مچ دست از حالت طبیعی خود خارج شده و به بالا و پایین یا طرفین منحرف شود. ایجاد چنین شرایطی در زمان طولانی باعث وارد آمدن فشار به اعصاب و تاندون های مچ دست و بروز بی حسی، کرختی و درد در دست ها خواهد شد.
تنطیم برنامه زمانی مناسب برای انجام این قبیل کارها و ایجاد فواصل استراحت می توانند در کاهش این تنش ها موثر واقع شود.
اعمال نیروی زیاد
اعمال نیروی زیاد توسط عضلات هم یکی از عوامل خطر است. مانند خرد کردن گوشت و سایر مواد غذایی با چاقوی نامناسب که فشار زیادی به مچ وارد می کند همچنین فشار زیادی که موقع تمیزکاری و جابجایی وسایل سنگین به قسمت های مچ و عضلات دست، بازو و کمر وارد می آید.
نتیجه‌گیری:
همانطور که در بالا توضیح داده شد موقعیت‌های بسیاری وجود دارد که بدن ما هنگام انجام امور منزل در آن قرار می‌گیرد. بسیاری از این پوسچرها در صورت تکرار زیاد و تداوم باعث آسیب‌های اسکلتی-عضلانی در طول زمان می‌شوند.بنابراین ضروری است که پوسچر صحیح در هر یک از این وضعیت‌ها را بدانیم تا از قرار گرفتن در پوسچر نامناسب پیشگیری کنیم. پس امور منزل و روزمره هم به اندازه سایر موقعیت‌ها اهمیت دارد. در مرکز طب کار پرانا کلیه خدمات ارگونومی در زمینه‌های گوناگون انجام می‌پذیرد. جهت دریافت مشاوره ارگونومی می‌توانید از طریق راه‌های ارتباطی طب کار پرانا با ما در ارتباط باشید.
